ICC စံုစမ္းစစ္ေဆးေနသည့္ ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ရာဇဝတ္မႈမ်ား အပိုင္း [၈] …

..
၁. Darfur, Sudan ႏိုင္ငံ - ကုလသမဂၢလံုျခံဳေရးေကာင္စီက ICC ကို ဆူဒန္ႏိုင္ငံ ဒါဖါးေဒသကို စံုစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ မတ္လ ၂၀ဝ၅ မွာ လႊဲ ေျပာင္းခဲ့တယ္။ ICC က စံုစမ္းမႈကို ဇြန္လ ၂၀ဝ၅ မွာ စတင္တယ္။ ဇူလိုင္လ ၂၀ဝ၂ ကေန ၂၀ဝ၈ အတြင္း ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡမွာ လူေပါင္း ၂ သိန္းကေန ၃ သိန္းၾကား ေသဆံုးခဲ့တယ္။ ဆူဒန္ႏိုင္ငံမွာ လူဦးေရ ၆.၂ သန္းပဲရွိျပီး ၂.၇ သန္း အိုးအိမ္စြန္႔ခြာျပီး ေျပာင္းေရႊ႕ေနရာခ်ထားခံခဲ့ရတယ္။ ‘ဒါဖါး’ ေဒသ ပဋိပကၡအတြင္းမွာ “genocide, war crimes, crime against humanity” က်ဴးလြန္ခဲ့ တဲ့ တာဝန္ရွိသူေတြကို ICC က စံုးစမ္းဆဲျဖစ္တယ္။ 
..
၂. Libya ႏိုင္ငံ - ကုလသမဂၢလံုျခံဳေရးေကာင္စီက ICC ကို လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံ “Inter alia, Tripoli, Benghazi နဲ႔ Misrata ေဒသေတြကို စံုစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ ေဖေဖၚဝါရီ ၂၀၁၁ မွာ လႊဲေျပာင္းခဲ့တယ္။ ICC က စံုစမ္းမႈကို မတ္လ ၂၀၁၁ မွာ စတင္တယ္။ ေဖေဖၚဝါရီ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္နဲ႔ ေနာက္ပိုင္းမွာ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံမွာ “crime against humanity” က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ တာဝန္ရွိသူေတြကို ICC က စံုးစမ္းဆဲျဖစ္တယ္။
..
၃. Uganda ႏိုင္ငံ - ႏိုင္ငံအစိုးရက ICC ကို ယူဂန္ဒါႏိုင္ငံရဲ႕ ေျမာက္ပိုင္းမွာ “Lord’s Resistance Army (LRA)” နဲ႔ အုပ္ခၽဳပ္သူအာဏာပိုင္ေတြႂကား ႁဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡအတြင္းမွာ ဓတေမ ခမငာနၽယ ခမငာန ေါေငညၽအ ့ကာေညငအပ” ကၽဴးလြန္ခဲ့တဲ့ တာဝန္ရွိသူေတြကို စံုးစမ္းဖို႔ ၍ဃဃ ကို ဇန္နဝါရီ ၂၀ဝ၄ မွာ လႊဲေႁပာင္းတယ္။ ၍ဃဃ က ဇူလိုင္ ၂၀ဝ၄ မွာ စတင္စံုစမ္းတယ္။ 
..
၄. Democratic Republic of the Congo ႏိုင္ငံ - ႏိုင္ငံအစိုးရက ICC ကို DRC ရဲ႕ အေရွ႕ပိုင္း “Ituri” နဲ႔ “Kivu” ေဒသေတြမွာ ဇူလိုင္ ၂၀ဝ၂ မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡအတြင္း “war crimes, crime against humanity” က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ တာဝန္ရွိသူေတြကို စံုးစမ္းဖို႔ ဧျပီ ၂၀ဝ၄ မွာ လႊဲေျပာင္းတယ္။ ICC က ဇူလိုင္ ၂၀ဝ၄ မွာ စတင္စံုစမ္းတယ္။ 
..
၅. Central African Republic I ႏိုင္ငံ - ႏိုင္ငံအစိုးရက ဒီဇင္ဘာ ၂၀ဝ၄ မွာ ICC ကို ၂၀ဝ၂-၂၀ဝ၃ မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အၾကမ္းဖက္လက္ နက္ကိုင္ပဋိပကၡအတြင္း “war crimes, crime against humanity” က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ တာဝန္ရွိသူေတြကို စံုးစမ္းဖို႔လႊဲေျပာင္းျပီး ICC က ေမ ၂၀ဝ၇ မွာ စံုစမ္းမႈစတယ္။ 
..
၆. Central African Republic II ႏိုင္ငံ - ႏိုင္ငံအစိုးရက ေမ ၂၀၁၄ မွာ ICC ကို ၂၀၁၂ မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အၾကမ္း ဖက္လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡအတြင္း "war crimes, crime against humanity” က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ တာဝန္ရွိသူေတြကို စံုးစမ္းဖို႔ လႊဲေျပာင္းျပီး ICC က စက္တင္ဘာ ၂၀၁၄ မွာ စံုစမ္းမႈ စတယ္။
..
၇. Kenya ႏိုင္ငံ – ICC ရဲ႕ (တရားလိုႁပဳေရွ႕ေနအဖြဲ႔) က စတင္ဦးေဆာင္ႃပီး ၂၀ဝ၇-၂၀ဝ၈ မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ေရြးေကာက္ပြဲလြန္ ကာလ အၾကမ္းဖက္မႈေတြမွာ “crime against humanity” က်ဴးလြန္တာဝန္ရွိသူေတြကို တရားစီရင္ဖို႔ မတ္လ ၂၀၁၀ မွာ စံုစမ္းမႈ စတင္ တယ္။ 
..
၈. Georgia ႏိုင္ငံ - ICC ရဲ႕(တရားလိုႁပဳေရွ႕ေနအဖြဲ႔) က စတင္ဦးေဆာင္ျပီး ၂၀ဝ၈ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္ (၁) မွ ေအာက္တိုဘာ (၁၀) ရက္အတြင္း ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ လက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡမွာ “crime against humanity” က်ဴးလြန္တာဝန္ရွိသူေတြကို တရားစီရင္ဖို႔ ဇန္နဝါရီ ၂၀၁၆ မွာ စံုစမ္းမႈ စတင္တယ္။
..
၉. Burundi ႏိုင္ငံ - ၍ဃဃ ရဲ႕ (တရားလိုႁပဳေရွ႕ေနအဖြဲ႔) က စတင္ဦးေဆာင္ျပီး ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ ဧျပီ (၂၆) မွ ေအာက္တိုဘာ (၂၆) ရက္အတြင္း Kirundi ေဒသမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ ပဋိပကၡမွာ “crime against humanity” က်ဴးလြန္တာဝန္ရွိသူ (ႏိုင္ငံထဲေနထိုင္ နဲ႔ ႏိုင္ငံျပင္ပမွာ ေနထိုင္တဲ့ ဘူရန္ဒီႏိုင္ငံသား) ေတြကို တရားစီရင္ဖို႔ ေအာက္တိုဘာ ၂၀၁၇ မွာ စံုစမ္းမႈ စတင္တယ္။
..
၁၀. Ivory Coast ႏိုင္ငံ - ႏိုင္ငံအစိုးရက ICC ရဲ႕တရားစီရင္ေရးကို ဧျပီ ၂၀ဝ၃ မွာ လက္ခံ၊ ေဖေဖၚဝါရီ ၂၀၁၃ မွာ “Rome Statute” ကို သေဘာတူညီမႈကို လက္မွတ္ေရးထိုးတယ္။ ICC က အိုင္ဗရီကိုစ့္ႏိုင္ငံအေနာက္ဖက္ျခမ္းနဲ႔ ျမိဳ႕ေတာ္ “Abidjan” မွာ ၂၀၁၀-၂၀၁၁ ေရြးေကာက္ပြဲလြန္ကာလအတြင္းျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အၾကမ္းဖက္သတ္ျဖတ္မႈမွာ က်ဴးလြန္တာဝန္ရွိသူေတြကို တရားစီရင္ဖို႔ ေအာက္တိုဘာ ၂၀၁၁ မွာ စံုးစမ္းမႈ စတယ္။
..
၁၁. Mali ႏိုင္ငံ - ႏိုင္ငံအစိုးရက ICC ကို ဇူလိုင္ ၂၀၁၂ မွာ သူ႔ႏိုင္ငံရဲ႕ Gao, Kidal နဲ႔ Timbuktu ေဒသေတြအတြင္းျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ စစ္ရာဇ ဝတ္မႈ “war crimes” ေတြမွာ က်ဴးလြန္တာဝန္ရွိသူေတြကို တရားစီရင္ဖို႔ လႊဲေျပာင္းတယ္။ ICC က စံုးစမ္းမႈကို ဇန္နဝါရီ ၂၀၁၃ မွာ စတင္တယ္။ 
..
ICC က စံုစမ္းေနဆဲ Case ၁၁ ခုရွိျပီး၊ (၄) ခုက တရားရင္ဆိုင္၊(၁) ခုက အယူခံဝင္၊ (၃) ခုက အမႈေက်ေအးသြားခဲ့ျပီး၊ (၆) ခုကို ေတာ့ တရားစီရင္ခဲ့ျပီးျဖစ္ပါတယ္။
..
Ref:
1. International Criminal Court. “Situation under Investigation.” ICC. 8 August, 2018. Retrieved from https://www.icc-cpi.int/pages/situations.aspx.
2. ဓါတ္ပံုမ်ားကိုေတာ့ Google search မွာ ရွာေဖြပါတယ္။
..
ကိုခ်မ္းမွိဳင္း
စက္တင္ဘာ၂၀၁၈