ICC ဖမ္း၀ရမ္းတစ္ခ်ိဳ႕…အပိုင္း [၇]

[အေမရိကန္ႏိုင္ငံျခားေရးမူႏွင့္ U.S.-ICC ဆက္ဆံေရး…]
..
ICC က Bosco Ntaganda ကို ၾသဂုတ္လ ၂၀၀၆ မွာ ဖမ္း၀ရမ္းထုတ္ခဲ့တယ္။ Rwanda ႏိုင္ငံ, Kigali ျမိဳ႕က အေမရိကန္သံရံုးမွာ မတ္လ ၁၈ ရက္၊ ၂၀၁၃ မွာ သူလာေရာက္ အဖမ္းခံခဲ့တယ္။ သူ႔ကို ‘The Terminator’ လို႔ လူသိမ်ားတယ္။ Rwanda ႏိုင္ငံသား, the Patriotic Forces for the Libration of Congo (PFLC) တပ္ဖြဲ႔ရဲ႕ ဒု-ဦးစီးခ်ဳပ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံက သူ႔ကို ICC ကို ေျပာင္းေရႊ႕ပို႔ေဆာင္ဖို႔ တာ၀န္ ယူေဆာင္ရြက္ေပးခဲ့တယ္။ The Democratic Republic of the Congo ႏိုင္ငံတြင္းမွာ “war crimes” နဲ႔ “crime against humanity” က်ဴးလြန္းမွုနဲ႔ ICC က အလိုရွိခဲ့ျပီး, ဇူလိုင္ ၁၃ ရက္၊ ၂၀၁၂ မွာ ဒု-ၾကိမ္ ဖမ္း၀ရမ္းထပ္ထုတ္ခဲ့တယ္။ ၂၀၁၅ မွာ ICC မွာ တရားရင္ဆိုင္ ရတယ္။
..
အေမရိကန္ႏိုင္ငံက ၂၀၁၃ မွာ Uganda ႏိုင္ငံ, သူပုန္တပ္ [Lord’s Resistance Army] က တပ္ခ်ဳပ္ၾကီး/စစ္ေခါင္းေဆာင္ Joseph Kony (No-1) နဲ႔ တပ္ဦးစီးမွဴး Dominic Ongwen (No-5) ကို ဖမ္းႏိုင္ရင္ ဆုေၾကးေငြ (၅) သန္းလို႔ ထုတ္ျပန္ခဲ့တယ္။ သူတို႔ႏွစ္ဦးကို ICC က “war crimes” နဲ႔ “crime against humanity” က်ဴးလြန္းမွုနဲ႔ ၂၀၀၅ မွာ ဖမ္း၀ရမ္းထုတ္ခဲ့တာ ျဖစ္တယ္။ Ongwen ဟာ ေအာက္တိုဘာ ၁၀, ၂၀၀၅ တိုက္ပြဲအတြင္းမွာ ေသဆံုးတယ္လုိ႔ သတင္းထြက္တယ္။ ICC ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္မ်ိဳးရိုးဗီဇေဆးစစ္ခ်က္အရ ေသဆံုးတဲ့သူဟာ Ongwen မဟုတ္ဘူးလို႔ ထုတ္ျပန္ခဲ့တယ္။ ICC ဟာ မ်ိဳးရိုးဗီဇအထိလိုက္ အတည္ျပဳခ်က္ယူတယ္။ Ongwen ကို ဇန္န၀ါရီ ၆, ၂၀၁၅ မွာ Central African Republic ႏိုင္ငံမွာ ဖမ္းဆီးႏိုင္ခဲ့ျပီး အေမရိကန္က ထိမ္းသိမ္းခဲ့ကာ ICC ကို ေျပာင္းေရႊ႕ပို႔ေဆာင္ေပးခဲ့တယ္။ Joseph Kony ကေတာ့ အသက္ရွင္လြတ္ေျမာက္ေနဆဲ ျဖစ္တယ္။ 
..
အေမရိကန္ႏိုင္ငံရဲ႕ Foreign Policy သမိုင္းကို ျပန္ၾကည့္ရင္ - ဒုတိယကမ႓ာစစ္ကစလုိ႔ စစ္၀ါဒီေခါင္းေဆာင္းေတြကို တရားစီရင္ျပစ္ဒဏ္ ခ်မွတ္တဲ့ ႏုရင္ဘတ္တရားစီရင္ေရးကို ဦးေဆာင္ခဲ့တယ္။ တိုက်ိဳတရားစီရင္ေရးမွာလဲ ပါခဲ့တယ္။ ကုလသမဂၢရဲ႕ UN War Crimes Commission ရဲ႕ operations ေတြမွာလဲ ဦးေဆာင္ပါ၀င္ခဲ့တယ္။ Yugoslavia, Rwanda, Sierra Leone, Cambodia, Lebanon နဲ႔ တျခားႏိုင္ငံေတြရဲ႕ Case ေတြမွာ UN နဲ႔ အဓိကလက္တြဲျပီး ယာယီ-ႏိုင္ငံတကာစစ္ခံုရံုးေတြဦးေဆာင္ဖြဲ႔ခဲ့ကာ စစ္၀ါဒီေခါင္းေဆာင္ေတြကို ဖမ္းဆီးရာမွာ တရားစီရင္ျပစ္ဒဏ္ခ်ရာမွာ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ခဲ့တယ္။ ေနာက္ဆက္တြဲအေနနဲ႔ ႏိုင္ငံတကာတရားစီရင္ေရးစနစ္တစ္ခု ယာယီမဟုတ္ဘဲ အျမဲတမ္းထားရွိဖို႔ လိုအပ္တာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတကာရာဇ၀တ္မွဳခံုရံုး ICC ေပၚေပါက္လာခဲ့ရတာျဖစ္တယ္။ ICC က စစ္ရာဇ၀တ္မွဳက်ဴးလြန္သူ လူပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးခ်င္းစီကို ပစ္မွတ္ထားတယ္။
..
၂၀၀၀ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္က ICC ျပင္ဆင္ေရးေကာ္မရွင္မွာ ပါခဲ့ျပီး ICC ကို ႏိုင္ငံတကာစံႏွုန္းေတြနဲ႔အညီျဖစ္ဖို႔ လုပ္ပံုလုပ္နည္း၊ စည္း မ်ဥ္းေတြ အၾကမ္းေရးဆြဲျခင္း၊ ရာဇ၀တ္မွဳမ်ားကို အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုသတ္မွတ္ခ်က္ျခင္း၊ တရားစီရင္ေရးအဆင့္ဆင့္မွာ မွ်တမွဳရွိေရး၊ သက္ ေသခံအေထာက္အထားမ်ားတိက်မွဳရွိေရး စတာေတြျဖစ္ေပၚဖို႔ အဓိကေရးဆြဲရာမွာ ပါခဲ့တယ္။ ICC ရဲ႕ ဥပေဒ၊ စည္းမ်ဥ္း စာသားေတြ ဟာ U.S. က စတင္ေရးသားခဲ့တာလို႔ ဆိုတယ္။ အေမရိကန္က ၂၀၀၀ မွာ Rome Statute ကို လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့တယ္။ Rome Statute ဆိုတာ ICC ရဲ႕ အေျခခံဖြဲ႔စည္းပံုလို႔ ဆိုႏိုင္တယ္။ အေမရိကန္က ICC မွာ အဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံတစ္ခုအေနနဲ႔ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ တရား၀င္ေဘာင္ထဲက ပါဖို႔ကိုေတာ့ ေရွာင္ခဲ့တယ္။ 
..
စက္တင္ဘာ (၁၁), ၂၀၀၁ မွာ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္ခံရတယ္။ World Trade Center ျပိဳတယ္။ Pentagon (စစ္ရံုးခ်ဳပ္) လဲ တိုက္ခိုက္ခံရတယ္။ အေမရိကန္က ေအာက္တိုဘာ (၇), ၂၀၀၁ မွာ Afghanistan ကို က်ဴးေက်ာ္၀င္တိုက္ခဲ့တယ္။ ၂၀၀၃ မတ္လ (၂၀) မွာ Iraq ကို က်ဴးေက်ာ္၀င္တိုက္ခဲ့တယ္။ အေမရိကန္စစ္သားေတြလဲ ႏိုင္ငံျပင္ပမွာ ႏႊဲတဲ့ စစ္ပြဲေတြမွာ လူ႔အခြင့္ အေရးခ်ိဳးေဖာက္မွဳေတြ ရွိခဲ့ေတာ့ ICC မွာ [State-party] ႏိုင္ငံတစ္ခုအေနနဲ႔ ရွိေနရင္ သူ႔စစ္သားေတြလဲ ICC တရားစီရင္မွဳနဲ႔ သြားညိႏိုင္တယ္။
..
[အီရတ္ႏိုင္ငံ, ၂၀၀၃, Abu Ghraib အက်ဥ္းေထာင္မွာ အေမရိကန္စစ္သားေတြက ဖမ္းဆီးထားတဲ့ (အၾကမ္းဖက္သမားေတြကို-သံသ ယရွိသူ) ေတြကို လူမဆန္စြာ ႏွိပ္စက္ဆက္ဆံခဲ့တယ္။ CIA ရဲ႕အျခားႏိုင္ငံေတြမွာထားတဲ့ လွ်ိဳ႕၀ွက္စစ္ေၾကာေရးစခန္းေတြမွာလဲ အဆိုပါ ခ်ိဳးေဖာက္မွုမ်ိဳးေတြရွိခဲ့တယ္]။ အဲဒါေတြဟာ အေမရိကန္ ICC အဖြဲ႔မ၀င္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းခံေတြ ျဖစ္တယ္။ ေနာက္တစ္ခ်က္ကေတာ့ အျခား ICC အဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံေတြက ICC တရားစီရင္ေရးကို အသံုးခ်ျပီး အေမရိကန္ကို ျပန္ဆန္႔က်င္လာမွာ စိုးလို႔လဲ ျဖစ္တယ္။ ဧျပီ ၁၁, ၂၀၀၂ မွာ ႏိုင္ငံေပါင္း ၆၀ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုျပီး ICC က အျမဲတမ္းထားရွိမယ့္ ႏိုင္ငံတကာတရားရံုးတစ္ခုအျဖစ္ တရား၀င္ ေပၚေပါက္လာခဲ့ျပီ ျဖစ္တယ္။ 
..
အီရတ္ႏိုင္ငံ, Abu Ghraib အက်ဥ္းေထာင္မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ အေမရိကန္စစ္သားေတြရဲ႕လူ႔အခြင့္အေရးခ်ိဳးေဖာက္မွဳေတြအတြက္ သမၼတ George W. Bush က လူမဆန္တဲ့ျပဳမူမွဳေတြ ၾကံဳေတြ႔ခဲ့ရတာအတြက္ စိတ္မေကာင္းျဖစ္ေၾကာင္း “sorry for the humiliation suffered” လို႔ မီဒီယာမွာ ေဖာ္ျပတယ္။ ကာကြယ္ေရး၀န္ၾကီး (အတြင္း၀န္) – Secretary of Defense, Donald Rumsfeld ရာထူးက ႏွုတ္ထြက္ေပးခဲ့တယ္။ အေမရိကန္ တရားေရးဌာနက ဖမ္းဆီးထားတဲ့ အက်ဥ္းသား (၂) ဦး အီရတ္မွာ ေသဆံုးမွဳ၊ အက်ဥ္းသား (၁) ဦး အာဖဂန္နစ္စတန္မွာ ေသဆုံးမွဳကို စစ္ေဆးတယ္။ ကာကြယ္ေရးအတြင္း၀န္ Donald Rumsfeld လႊတ္ေတာ္ရဲ႕ေကာ္မတီခြဲတစ္ခုမွာ ၾကမ္းၾကိမ္ အစစ္ေဆးခံရတယ္။ ၂၀၁၂ မွာ Abu Ghraib အက်ဥ္းေထာင္မွာ ထိမ္းသိမ္းခဲ့တဲ့ အက်ဥ္းသား (၇၁) ဦးကို ေလ်ာ္ေၾကး ေဒၚလာ ၅.၂၈ သန္းေပးခဲ့တယ္။ 
..
၂၀၀၂ ၾသဂုတ္လ - အေမရိကန္သမၼတ George W. Bush လက္ထက္မွာ U.S က American Service-members Protection Act [ASPA]-ႏိုင္ငံ့တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနသူမ်ားအကာအကြယ္ေပးေရးဥပေဒကို ျပဌာန္းခဲ့တယ္။ ASPA က (UN ရဲ႕ ျငိမ္းခ်မ္းေရးတပ္ေတြမွာ၊ စစ္ဆင္ေရးေတြမွာ အေမရိကန္စစ္သားေတြ ပါ၀င္မွဳကို ေလ်ာ့ခ်ဖို႔၊ ICC နဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳ၊ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မွဳကို တားျမစ္ဖို႔၊ ICC က အေမရိကန္ႏိုင္ငံသားေတြကို ဖမ္းဆီးထိမ္းသိမ္းမွဳရွိက ကယ္ထုတ္ရန္ တပ္ဖြဲ႔အသံုးျပဳခြင့္နဲ႔ ICC တရားစီရင္ေရး သေဘာတူအဖြဲ႔ ၀င္ႏိုင္ငံေတြကို စစ္သင္တန္းမေပးဖို႔၊ စစ္ေရးအေထာက္အပံ့မေပးဖို႔) စတာေတြပါတယ္။ ASPA ေနာက္ပိုင္း ျပင္ဆင္ခ်က္မွာေတာ့ လူမ်ိဳး တုန္းသတ္ျဖတ္မွဳ၊ စစ္ရာဇ၀တ္မွဳ၊ လူသားမ်ိဳးႏြယ္အားဆန္႔က်င္သည့္ ရာဇ၀တ္မွဳစတာေတြနဲ႔ စြဲခ်က္တင္ထားတဲ့ “အခ်ိဳ႕လူပုဂၢိဳလ္ေတြကို ဖမ္းဆီးရာမွာ” အေမရိကန္အေနနဲ႔ အကူအညီေပးဖို႔ ျဖည့္စြက္ခဲ့တယ္။ 
..
အေမရိကန္သမၼတ Barack Obama လက္ထက္ - ၂၀၀၉ ခုႏွစ္မွာ U.S. က ICC သေဘာတူအဖြဲ႔၀င္ႏိုင္ငံေတြရဲ႕ ညီလာခံ စတင္တက္ ေရာက္တယ္။ ၂၀၁၀ မွာလဲ U.S. က ICC က ျပန္လည္က်င္းပတဲ့ ညီလာခံကို သံတမန္ေစလႊတ္ျပီး ေလ့လာသူအေနနဲ႔ တက္ေရာက္ ခဲ့တယ္။ Libya (လစ္ဗ်ား) ႏိုင္ငံရဲ႕အေျခအေနကို ICC က စံုစမ္းစစ္ေဆးဖို႔ အေမရိကန္က ေစ့ေဆာ္ေပးခဲ့တယ္၊ UN မွာ မဲေပးေထာက္ခံ ခဲ့တယ္။ ၂၀၁၃ မွာ အေမရိကန္သမၼတအိုဘားမားက Justice Expansion အျဖစ္ “World’s Most Wanted” ေတြကို ဖမ္းဆီးႏိုင္ဖို႔ ဆုေၾကးေငြ [Reward] ကို ေဒၚလာ (၅) သန္းအထက္ျဖစ္ဖို႔ လႊတ္ေတာ္အတည္ျပဳခ်က္ရယူျပီး ဥပေဒအျဖစ္လက္မွတ္ေရးထိုးႏိုင္ခဲ့ တယ္။ အေမရိကန္က ICC က ဖမ္း၀ရမ္းထုတ္ထားတဲ့ စစ္ရာဇ၀တ္မွုက်ဴးလြန္သူေတြကို ဖမ္းဆီးဖို႔၊ ေျပာင္းေရႊ႕ဖို႔၊ တရားစီရင္ႏိုင္ဖို႔တို႔ အတြက္ ေဒၚလာ(၅)သန္းအထက္ သံုးစဲြႏိုင္တယ္။ 
..
အေမရိကန္သမၼတ ရီပက္ပလစ္ကန္ပါတီဘက္က တက္လာသူေတြက Realism/Realpolitik ကို ကိုင္ဆြဲၾကတယ္။ National interest first (မိမိျပည္တြင္းေရး-တစ္), International system [United Nations, World Trade Organization, ICC, etc.] နဲ႔ International interest (ႏိုင္ငံတကာအေရးကိစၥေတြ) က second။ Realists ေတြက super-power maximum ျဖစ္ဖို႔၊ U.S. Empire ကို construct လုပ္ဖို႔ အားသန္ၾကတယ္။ အေမရိကန္သမၼတ ဒီမိုကရက္ပါတီဘက္က တက္လာသူေတြက Idealism, Liberalism နဲ႔ သြားတယ္။ ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံထဲ သိပ္အင္အားၾကီးေနတာ မၾကိဳက္ဘူး။ U.S ရဲ႕ Super-power ကို ေလ်ာ့ခ်ဖို႔ International system ကို ပိုအားေကာင္း ေအာင္လုပ္ဖို႔၊ ဒီမိုကေရစီ၊ လူအခြင့္အေရး၊ အျခား International affairs ေတြကို ပိုမိုေဇာင္းေပးေဆာင္ရြက္ၾကတယ္။ U.S. Foreign Policy မွာ key players ႏွစ္ဦးကေတာ့ ‘သမၼတနဲ႔ လႊတ္ေတာ္’ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီႏွစ္ခု အေပၚမူတည္ျပီး U.S. ရဲ႕ ႏိုင္ငံျခားေရးရာမူေတြ ေရြ႕ လ်ားေနတာ ျဖစ္တယ္။
..
အေမရိကန္က ICC မွာေတာ့ မပါဘူး။ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွဳေတာ့ ျပဳတယ္။ Bosco Ntaganda တို႔ Dominic Ongwen တို႔ အေမရိကန္ သံရံုးမွာ၊ အေမရိကန္ရဲ႕ ထိမ္းသိမ္းေရးစခန္းမွာ လာေရာက္ အဖမ္းခံတဲ့အခါမွာ သူတို႔ လံုျခံဳေရးကို အျပည့္အ၀တာ၀န္ယူေပးျပီး ICC ရွိတဲ့ဆီ နယ္သာလန္ႏိုင္ငံကို ေျပာင္းေရႊ႕ပို႔ေဆာင္ေပးတယ္။ Lord’s Resistance Army (LAR) ရဲ႕ No-1 တပ္ခ်ဳပ္ၾကီး စစ္ေခါင္းေဆာင္ Joseph Kony ကေတာ့ အသက္ရွင္လြတ္ေျမာက္ေနတုန္းပဲ။ သူ႔ကို အေမရိကန္က ဆုေၾကးေငြ ေဒၚလာ(၅)သန္း ထုတ္ထားတယ္။ 
..
သူ Ugnada ႏိုင္ငံမွာ မရွိဘဲ ျမန္မာႏိုင္ငံ, ေနျပည္ေတာ္ဘက္ တိတ္တဆိတ္ထြက္ေျပးသြားခဲ့ျပီး ပုန္းေအာင္းေနတယ္ဆိုရင္ေတာ့ သတင္း ေပးႏိုင္သူ ဖမ္းဆီးေပးႏိုင္သူကို ဆုေၾကးေငြေတြက အေမရိကန္သံရံုးမွာ ေစာင့္ေနပါလိမ့္မယ္… … … ။ 
..
ကိုခ်မ္းမွိဳင္း
ၾသဂုတ္ ၂၀၁၈
..
Ref:
1. U.S. Department of State. “War Crimes Rewards Program (WCRP) Expansion,” 3 April, 2013. Retrieved 30 August, 2018 from https://2009-2017.state.gov/r/pa/prs/ps/2013/04/207023.htm.
2. International Criminal Court. “Case Information Sheet,” ICC-01/02/06. January, 2017. ICC. <https://www.icc-cpi.int/…/ntaganda/Documents/ntagandaEng.pdf>
3. Fisher, Max. “Why did Infamous War Criminal Bosco Ntaganda just Surrender at a U.S. Embassy?” 18 March, 2013. The Washington Post. 30 August, 2018. <https://www.washingtonpost.com/…/why-did-infamous-war-cri…/…>
4. American Bar Association. “The US-ICC Relations,” American Bar Association’s International Criminal Court Project, 5 July, 2018. https://www.aba-icc.org/about-the-…/the-us-icc-relationship/
5. Human Rights Watch. “Transfer LRA Commander to International Court,” HRW, 9 January, 2015 at <https://www.hrw.org/…/transfer-lra-commander-international-…>
6. BBC. “Joseph Kony – Child Kidnapper, Warlord, ‘Prophet,’” 27 July, 2018. BBC. <https://www.bbc.com/news/world-africa-17299084>
7. History Staff. “U.S.-led Attack on Afghanistan Begins,” History, 7 October, 2001. https://www.history.com/…/u-s-led-attack-on-afghanistan-beg…
8. Hersh, Seymur. “Torture at Abu Ghraib,” The New Yorker. 10 May, 2014 Issue. < https://www.newyorker.com/…/2004/05/10/torture-at-abu-ghraib>
9. Ashouri, Aida and Bowers, Caleb. “Digital Evidence and the American Servicemembers’ Protection Act,” Salzburg Workshop on Cyberinvestigations. https://www.law.berkeley.edu/…/Digital-Evidence-and-the-Ame…
10. CNN. “Iraq Prison Abuse Scandal Fast Facts,” 18 March, 2018. CNN Library. Retrieved 31 August, 2018 at < https://www.cnn.com/…/iraq-prison-abuse-scandal-…/index.html>
11. ဓါတ္ပံုမ်ားကိုေတာ့ Google search မွာ ရွာေဖြပါတယ္။