ပုသိမ္ၿမိဳ႕

ကိုဩဒိနိတ္: 16°46′N 94°43′E
လူဦးေရ
• စုစုေပါင္း ၃၀၀ ၀၀၀
• လူမ်ိဳးမ်ား ဗမာ၊ ကုလား၊ ကရင္
• ဘာသာ ဗုဒၶဘာသာ၊ ခရစ္ယာန္၊ အစၥလာမ္
ဧရိယာကုဒ္(မ်ား) ၀၄၂[၁]

ပုသိမ္ၿမိဳ႕သည္ ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီး၏ ၿမိဳ႕ေတာ္ျဖစ္သည္။ လူဦးေရ ၃၀ဝ၀ဝ၀ေက်ာ္ ေနထိုင္ၿပီး ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၏ အေနာက္ဖက္ ၁၁၈မိုင္ အကြာတြင္ တည္ရွိသည္။ ငဝန္ျမစ္ကမ္းေပၚတြင္ တည္ထားေသာ ၿမိဳ႕ျဖစ္ၿပီး ပင္လယ္ဝမွ ၇၅မိုင္ ကြာေဝးေသာ္လည္း ပင္လယ္ကူး သေဘၤာႀကီးမ်ား ဝင္ေရာက္နိုင္သျဖင့္ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ကုန္းတြင္းအက်ဆုံး ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕ႀကီးျဖစ္သည္။[၂]ပုသိမ္ၿမိဳ႕သည္ ေရွးမြန္ၿမိဳ႕ေဟာင္းႀကီး တၿမိဳ႕ျဖစ္ခဲ့ေလသည္။

ေဝါဟာရရင္းျမစ္

မြန္တို႔၏ မဂဒူးမင္းဆက္ ဘုရင္မႀကီး ရွင္ေစာပု ၿပီးေနာက္ နန္းတက္သည့္ ဟံသာဝတီ မြန္နိုင္ငံဘုရင္ ဓမၼေစတီမင္းႀကီး သာသနာသကၠရာဇ္ ၂၀၂၃၊ ေကာဇာသကၠရာဇ္ ၈၄၀၊ ခရစ္သကၠရာဇ္ (ေအဒီ) ၁၄၇၉ ခုႏွစ္တြင္ ေရးထိုးခဲ့ေသာ ကလ်ာဏီေက်ာက္စာ အရ ပုသိမ္အား "ကုသိမရ႒" ဟုေခၚတြင္ခဲ့သည္ ဟုသိရသည္။ "ကုသိမရ႒" ကို မြန္လို အတိုက်ဳံ႕ "ကုသိမ္" ဟုေခၚၾကရာမွ ကာလရွည္လ်ားေသာအခါ ပုသိမ္ အေခၚသို႔ ေျပာင္းလဲလာခဲ့ေလသည္။[၃]
သမိုင္းေၾကာင္း

ပုသိမ္ၿမိဳ႕သည္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာက ဟံသာဝတီ မြန္နိုင္ငံ၏ ပိုင္နက္ျဖစ္ခဲ့ၿပီး စတင္တည္ေထာင္ခဲ့သည့္ ခုႏွစ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ သမိုင္းအေထာက္အထား မေတြ႕ရေပ။ ပုသိမ္ၿမိဳ႕သည္အလြန္ေရွးက်ေသာ သေဘၤာဆိပ္ၿမိဳ႕ျဖစ္ၿပီး မဇၹ်ိမေဒသႏွင့္ သီဟိုဠ္ကၽြန္းတို႔ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ရာတြင္ ၾကားခံၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕ျဖစ္သည္။ ေရွးက်ေသာၿမိဳ႕ျဖစ္သည့္အားေလၽွာ္စြာ အမည္အမ်ားအျပား မွည့္ေခၚျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ အေသာကမင္း လက္ထက္ သာသနာသကၠရာဇ္ ၂၁၈ခုႏွစ္ဝန္းက်င္တြင္ အတိသဥၥာနဂရ ဟုေခၚတြင္ခဲ့သည္။[၂] ပုဂံေခတ္ မင္းယဥ္နရသိခၤလက္ထက္တြင္ ရန္ဖက္ျဖစ္ေသာ အိႏၵိယမွ ပဋိကၡရားမင္းႏွင့္ စစ္ျဖစ္ရာ ထိုမင္း၏စစ္ဦးက်ေသာ ကုသိမရ႒ေဒသကို ခံတပ္ၿမိဳ႕တည္ေစလၽွက္ ေဗဒင္က်မ္းမ်ားအရ အမည္ေျပာင္းေစသည္။ ကုသမ သည္ကုသိမ္ ျဖစ္လၽွင္ ေလာကဓာတ္အရ 'က'ႏွင့္ 'သ' တို႔ရန္ၿဂိဳဟ္က် သျဖင့္ မိတ္ဖက္ျဖစ္ေသာ 'ပ'ႏွင့္'သ' ကိုေျပာင္းကာ ပုသိမ္ဟုအမည္ေျပာင္းေစသည္။[၂]

ပုသိမ္အား ၿမိဳ႕ျပအျဖစ္ ျပန္လည္တည္ေထာင္သူမွာ ဟံသာဝတီျပည္ကို တည္ေထာင္သူ ဝိမလမင္း၏ သားေတာ္ေျခာက္ပါးျဖစ္ၿပီး ေကာဇာသကၠရာဇ္ (ျမန္မာသကၠရာဇ္) ၅၃၆ခုႏွစ္တြင္ စတင္စိုးစံသည္ ဟုလည္း ဆိုသည္။ ပုဂံဘုရင္ မင္းယဥ္နရသိခၤမွ ဘုရင္ခံအျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေစသူမွာ ညီေနာက္ေျခာက္ဦးအနက္ အႀကီးဆုံးသူ ဝါသုဒတၱျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ ပသီကုလားမင္းမ်ားဝင္ေရာက္လာကာ စိုးစံေသာေၾကာင့္ ပသီၿမိဳ႕ဟုေခၚတြင္ျပန္သည္။ တဖန္ ပသီကုလားမင္းတို႔ကို ဂုဏၰာသာရႏွင့္ ဂုဏၰာသာရီ အမည္ရွိ မြန္ညီေနာင္က လုပ္ႀကံၿပီး ဆက္လုပ္အုပ္ခ်ဳပ္ၾကသည္။ အေစာဆုံး ခိုင္မာသည့္ သမိုင္း အေထာက္အထားမွာ ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၈၆-၁၅၈၈အတြင္း ျမန္မာနိုင္ငံသို႔ ေရာက္ရွိလာခဲ့သည့္ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳး ခရီးသြား Ralph Fitch ၏ မွတ္တမ္း ျဖစ္ၿပီး ၎က Cosmin ၿမိဳ႕ဟု မွတ္သားခဲ့သည္။ ထိုစဥ္က မြန္အမည္ "ေကာသမိန္" (ေကာ=ကၽြန္း၊ သမိန္=မင္းသား) အားအဂၤလိပ္ အသံထြက္ျဖင့္ မွတ္သားသြားျခင္း ျဖစ္နိုင္သည္ ဟုခန႔္မွန္း ၾကသည္။ ျမန္မာတို႔က ေကာသမိန္ၿမိဳ႕အား "မင္းသားကၽြန္း" ဟုေခၚၾကသည္။

ပုသိမ္ ဟူေသာေဝါဟာရ၏ အစမွာ အာရပ္၊ အိႏၵိယ ကုန္သည္မ်ားမွ အစျပဳခဲ့ျခင္း ဟုလည္းဆိုသည္။ အာရပ္/ပါရွန္း ကုန္သည္မ်ား မ်ားျပားရာ ၿမိဳ႕ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ျမန္မာဘာသာျဖင့္ "ပသိ" (ျမန္မာမြတ္စလင္မ္ၿမိဳ႕) ဟု ေခၚတြင္ရာမွ ကာလၾကာေသာ္ ပုသိမ္ဟူ၍ ျဖစ္လာခဲ့သည္ဟုဆိုသည္။

သို႔ေသာ္ ၿဗိတိသၽွဘာသာေဗဒပညာရွင္ ပါေမာကၡ Harry Leonard Shorto ၁၉၆၂ ခုႏွစ္တြင္ေရးသားေသာ ေအာက္စ္ဖိုဒ္ တကၠသိုလ္ထုတ္ သုေတသနစာတမ္းအရ ပုသိမ္ ဟူေသာေဝါဟာရမွာ မြန္ ေဝါဟာရ "ဖာသီ ([pha sɛm])" က ဆင္းသက္ၿပီး ပုသိမ္ ေျပာင္းလဲလာေၾကာင္း ဆိုသည္။[၄]

အင္းဝ၌ မင္းႀကီးစြာေစာ္ကဲ၊ ဟံသာ၀တီပဲခူး၌ ရာဇာဓိရာဇ္တို႔ စိုးစံသည့္ေခတ္မွစ၍ အေလာင္းဘုရားလက္ထက္တိုင္ေအာင္ ႏွစ္ေပါင္းရာေပါင္းမ်ားစြာ ပုသိမ္နယ္တဝိုက္သည္ မြန္ႏွင့္ျမန္မာတို႔ အားၿပိဳင္ၾကရာ ေဒသျဖစ္ခဲ့သည္။ ၿဗိတိသၽွတို႔သည္ အိႏၵိယ၌ ေျခကုပ္ရၿပီးေသာအခါ၊ ျမန္မာနိုင္ငံ၌လည္း ေျခကုပ္ရရန္ ႀကိဳးစားၾကသည္။

ခရစ္ႏွစ္ ၁၆၈၇ တြင္ ၿဗိတိသၽွတို႔သည္ ဟိုင္းႀကီးကၽြန္းတြင္ အေျခခံစခန္းျပဳၿပီးေနာက္ ပုသိမ္ၿမိဳ႕တြင္လည္း အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီ ဌာနခြဲတစ္ခုဖြင့္သည္။[၂]

ပုသိမ္သို႔ အဂၤလိပ္မ်ား ပထမဆုံးေရာက္ရွိခ်ိန္မွာ အေလာင္းမင္းတရား လက္ထက္တြင္ ျဖစ္သည္။ မြန္-ျမန္မာစစ္ပြဲတြင္ ျမန္မာတို႔အား ကူညီခဲ့ေသာေၾကာင့္ ပုသိမ္ၿမိဳ႕ေပၚတြင္ ေျမကြက္တစ္ကြက္ ရရွိခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္တြင္ မြန္သူပုန္မ်ားအား ကူညီသည္ဟုဆိုကာ အခြင့္အေရးမ်ား ျပန္လည္႐ုတ္သိမ္း ခံခဲ့ရသည္။ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ပထမစစ္တြင္ အဂၤလိပ္တို႔ ပုသိမ္ၿမိဳ႕ကိုသိမ္းပိုက္ထားခဲ့ၿပီး၊ ၁၈၂၆တြင္ ပုသိမ္ခံတပ္ၿမိဳ႕ကို တည္ေဆာက္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ရႏၲပိုစာခ်ဳပ္အရ ျမန္မာတို႔အား ျပန္လည္ေပးအပ္ခဲ့ကာ၊ ဒုတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ စစ္ပြဲအၿပီးတြင္ ၿဗိတိသၽွ အင္ပါယာ လက္ေအာက္သို႔ သြတ္သြင္းနိုင္ခဲ့သည္။ ပုသိမ္ၿမိဳ႕အားလည္း အဂၤလိပ္ေလသံျဖင့္ Bassein ဟုေခၚတြင္ေစသည္။ယခုအခါတြင္ပုသိမ္ၿမိဳ႕သည္ ေအာက္ျမန္မာျပည္အတြက္ အေရးပါေသာ ကုန္သြယ္ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕ျဖစ္လာခဲ့သည္။
လူမ်ိဳးႏွင့္ကိုးကြယ္သည့္ဘာသာမ်ား

ပုသိမ္ၿမိဳ႕သည္ ယခင္က မြန္တို႔ ပိုင္နက္ ျဖစ္ေသာ္လည္း လက္ရွိတြင္ မြန္လူမ်ိဳး အနည္းငယ္သာ ေနထိုင္ၾကၿပီး ျမန္မာလူမ်ိဳးမွာ အမ်ားစုျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ ရခိုင္လူမ်ိဳးႏွင့္ ကရင္လူမ်ိဳး အမ်ားအျပားလည္း ေနထိုင္ၾကသည့္အျပင္ အိႏၵိယ၊ တ႐ုတ္အႏြယ္မ်ား လူနည္းစု အျဖစ္ေနထိုင္ ၾကသည္။ ပုသိမ္ၿမိဳ႕၏ လူဦးေရ အမ်ားစုမွာ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား ျဖစ္ၾကၿပီး ကရင္လူမ်ိဴး ကတ္သလစ္ႏွင့္ ႏွစ္ျခင္းခရစ္ယာန္မ်ား အမ်ားအျပား ရွိသည္။ ထို႔အျပင္ ဟိႏၵဴ ႏွင့္ မူဆလင္မ်ားလည္း အနည္းငယ္စီ ရွိၾကသည္။
ၿမိဳ႕တည္ေနပုံ

ပုသိမ္ၿမိဳ႕သည္ ၁၂ စတုရန္းမိုင္ခန႔္ က်ယ္ဝန္းသည္။ ေျမာက္လတၱီက်ဳ ၁၆ဒီဂရီ ၄၆မိနစ္ႏွင့္ အေရွ႕ေလာင္ဂ်ီက်ဴ ၉၄ဒီဂရီ ၄၃မိနစ္တို႔ ၾကားတြင္ တည္ရွိသည္။ ၿမိဳ႕သည္ ပုသိမ္ျမစ္၏ အေရွ႕ဘက္ကမ္းႏွင့္ အေနာက္ဘက္ကမ္း ႏွစ္ခုလုံးေပၚ၌ တည္ရွိၿပီး၊ ျမစ္၏ အေရွ႕ဘက္ကမ္းတြင္ အစိုးရ႐ုံးႀကီးမ်ားႏွင့္ ေဈးႀကီးမ်ား ရွိသည္။

ပုသိမ္ၿမိဳ႕ရွိ ထင္ရွားသည့္ ရပ္ကြက္မ်ားမွာ အသည္ႀကီး၊ တလိုင္းေခ်ာင္း၊ ယိုးဒယားကုန္း၊ မရမ္းခ်ိဳကုန္း၊ အတီးစု စသည္တို႔ ျဖစ္သည္။ ၿမိဳ႕၏ လမ္းမႀကီးမ်ားသည္ ျမစ္ကမ္းနားႏွင့္ ယွဥ္ၿပိဳင္လ်က္ ရွိသည္။
ကုန္ထုတ္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား

ဧရာဝတီတိုင္းသည္ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ စပါးက်ည္ႀကီး ျဖစ္သည့္အားေလ်ာ္စြာ ပုသိမ္ၿမိဳ႕သည္ ဆန္စပါး က်ိတ္ခြဲ၊ တင္ပို႔ရာ ဗဟိုခ်က္မ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဆန္စက္ႏွင့္ ဆန္သိုေလွာင္ရာ ဂိုေထာင္မ်ား ေပါမ်ားလွသည္။ ႀကိတ္ခြဲၿပီး ဆန္မ်ားကို ေရေၾကာင္း၊ ကုန္းေၾကာင္းတို႔ျဖင့္ ရန္ကုန္ႏွင့္ အျခားျမန္မာျပည္ အႏွံအျပားသို႔ တင္ပို႔သည္။ ပုသိမ္ ဆိပ္ကမ္းသည္ ဧရာဝတီတိုင္းအတြက္ ပို႔ကုန္၊ သြင္းကုန္မ်ား မွာယူတင္ပို႔ရာတြင္ အေရးပါေသာ ဆိပ္ကမ္းလည္း ျဖစ္သည္။ ထို႔အျပင္ ပုသိမ္ၿမိဳ႕သည္ အစိုးရပိုင္ မွန္စက္႐ုံ ရွိရာၿမိဳ႕ျဖစ္ၿပီး ျပည္တြင္းသုံး မွန္ႏွင့္ ဖန္ထည္အမ်ိဳးမ်ိဳးကိုပါ ထုတ္လုပ္ ျဖန႔္ျဖဴးသည္။ အေသးစားလုပ္ငန္းမ်ား အေနျဖင့္ ပုသိမ္ထီးလုပ္ငန္းမ်ား၊ ငပိငါးေျခာက္ငံျပာရည္ လုပ္ငန္းမ်ားအျပင္ ဟာလဝါလုပ္ငန္းမ်ားပါ ဖြံၿဖိဳးသည္။
ပုသိမ္ထီးမ်ားအား ေနလွန္းအေျခာက္ခံထားပုံ
ပို႔ေဆာင္ဆက္သြယ္ေရး

ျမစ္၊ ေခ်ာင္း၊ အင္းအိုင္ ေပါမ်ားရာ ျမစ္ဝကၽြန္းေပၚ ေဒသျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ေရေၾကာင္းခရီးမွာ မ်ားစြာအေရးပါလွသည္။ ေရေၾကာင္းခရီးအား အဓိက အားကိုးရျခင္း ေၾကာင့္လည္း ေျမျပန႔္ေဒသမ်ား ႏွင့္ ႏွိုင္းယွဥ္လၽွင္ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး အနည္းငယ္ ေနာက္က်ေနခဲ့သည္ ဟုဆိုနိုင္သည္။ ယခင္က အျခားဧရာဝတီတိုင္းရွိ ၿမိဳ႕ရြာမ်ားႏွင့္ ဆက္သြယ္ရန္ ရထားလမ္း၊ ကားလမ္း အခ်ိဳ႕ ရွိခဲ့ေသာ္လည္း ရန္ကုန္သို႔ တစ္ညအိပ္ ေရလမ္းခရီးျဖင့္သာ သြားလာနိုင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ လြန္ခဲ့ေသာ ၁၅ႏွစ္အတြင္း လမ္း၊ တံတားအခ်ိဳ႕ ေဖါက္လုပ္ ၿပီးစီးခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ႏွင့္ ခရီးသြားလုပ္ငန္းမ်ား အနည္းငယ္ ဦးေမာ့လာခဲ့သည္။ ယခုအခါတြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ သို႔ေျပးဆြဲေသာ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္ လိုင္းေပါင္း ေျမာက္ျမားစြာ ေပၚထြက္လာၿပီး ခရီးသြားလာခ်ိန္မွာ ၄နာရီခန႔္သာ ၾကာျမင့္သည္။ ေလ ေၾကာင္းခရီးအတြက္ ပုသိမ္ေလယာဥ္ကြင္း ရွိၿပီး ေျပးလမ္း ၄၄၀ဝေပရွည္ ကြန္ကရစ္ခင္း အမ်ိဳးအစား ျဖစ္သည္။ ျမန္မာ့ေလေၾကာင္းမွ ရန္ကုန္-ပုသိမ္-သံတြဲ ခရီးစဥ္ ႏွင့္ ပုဂံေလေၾကာင္းမွ ရန္ကုန္-ပုသိမ္ခရီးစဥ္မ်ား ေျပးဆြဲ ေပးေနသည္။ ထို႔အျပင္ ေရလမ္းခရီးမွာလည္း လူသုံးမ်ားဆဲ ျဖစ္သည္။

ၿမိဳ႕တြင္း ခရီးသြားလာရန္ အတြက္ ေမာ္ေတာ္ယဥ္လိုင္း အခ်ိဳ႕ရွိၿပီး စင္းလုံးငွား ေမာ္ေတာ္ယာဥ္မ်ားပါ ရွိသည္။ ယခင္က ၿမိဳ႕တြင္း သြားလာေရး အတြက္ သုံးဘီးကား မ်ားကို တြင္က်ယ္စြာ အသုံးျပဳခဲ့ၾက ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ ေလးဘီးကား၊ ဒိုင္နာ၊ ဟိုင္းလပ္ စသည္တို႔ျဖင့္ အစား ထိုးခဲ့သည္။
က်န္းမာေရး ႏွင့္ အားကစား

ပုသိမ္ အားကစားကြင္းသည္ ပုသိမ္ၿမိဳ႕တြင္ တည္ရွိသည္။ ပုသိမ္အားကစားကြင္းသည္ ဘက္စုံသုံး အားကစားကြင္းတစ္ခု ျဖစ္သည္။ ေဘာလုံးပြဲမ်ားကို အမ်ားဆုံးက်င္းပလ်က္ရွိၿပီး ဧရာဝတီ ယူနိုက္တက္ ေဘာလုံးအသင္း၏ အိမ္ကြင္းလည္း ျဖစ္သည္။ ျမန္မာေနရွင္နယ္လိဂ္စတင္ တည္ေထာင္ခဲ့စဥ္ကတည္းက ပါဝင္ခဲ့ေသာ အသင္းတစ္သင္း ျဖစ္ၿပီး ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီးကို ကိုယ္စားျပဳသည္။
တကၠသိုလ္ႏွင့္ေကာလိပ္မ်ား

ပုသိမ္တကၠသိုလ္
ပုသိမ္ပညာေရးေကာလိပ္
ပုသိမ္နည္းပညာတကၠသိုလ္
ပုသိမ္ကြန္ပ်ဴတာတကၠသိုလ္

ၿမိဳ႕တြင္းစိတ္ဝင္စားဖြယ္ရာေနရာမ်ား
ေရႊမုေ႒ာေစတီ ရင္ျပင္ေပၚ တေနရာ

ေရႊမုေ႒ာေစတီ

ေရႊမုေ႒ာဘုရားကို သာသနာ သကၠရာဇ္ ၂၁၈ ခုႏွစ္ တေပါင္းလျပည့္ေန႔ လငပုပ္ဖမ္းေသာအခါတြင္ သီရိဓမၼာေသာကမင္း တည္သည္ဟု ဆိုသည္။ သီရိဓမၼာေသာကမင္းလက္ထက္ တည္စက ေရႊအာဏာေစတီဟုတြင္၍ ၄၅၇ ခုႏွစ္တြင္အေလာင္းစည္သူမင္းႀကီး ျပန္လည္ ျပဳျပင္ၿပီးေသာအခါ ထူပါ႐ုံေစတီဟု သမုတ္သည္။ ၆၂၅ ခုႏွစ္တြင္ သမုဒၵေဃာသမင္းႏွင့္ ဥမၼာဒႏၲီ မိဖုရားတို႔ တိုးခ်ဲ႕တည္ၿပီး ေသာအခါမွ ေရႊမုေ႒ာဟု အမည္တြင္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ ဒုတိယ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ စစ္ပြဲၿပီးဆုံးသြား၍ ပုသိမ္ၿမိဳ႕သည္ ၿဗိတိသၽွတို႔လက္ ေရာက္ရွိသြားၿပီးေနာက္ ၿဗိတိသၽွအစိုးရ ခန႔္ စစ္ကဲေတာ္မင္းမ်ားသည္၎၊ ဗုဒၶဘာသာဝင္ ၿမိဳ႕မိၿမိဳ႕ဘတို႔ သည္၎ ဆက္လက္ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္ကိုးကြယ္ခဲ့သည္။ ယခုတည္ရွိသည့္အတိုင္းျဖစ္ေသာ ေျမမွ ခရားသီးအဆုံးထိ ၇၇ ေတာင္၊ ထီးရပ္ ၂၃ ေတာင္၊ ႏွစ္ရပ္ေပါင္း တစ္ရာ၊ လုံးပတ္ ေတာ္ ၂ဝ၇ ေတာင္ႏွင့္ ဖိနပ္ေတာ္ ၂၇၂ ေတာင္ အသီး အသီး ရွိေသာ ဉာဏ္ေတာ္၊ လုံးဝန္းပမာဏေတာ္တို႔ကို ေဆာင္ေစ လ်က္ စိန္ဖူးေတာ္၊ ေရႊထီးေတာ္၊ ေငြထီးေတာ္အျပင္ ရတနာ အေပါင္းျဖင့္ စီျခယ္အပ္ေသာ ေရႊသားငွက္ျမတ္နားတို႔ျဖင့္ ခမ္းနားထည္ဝါ ၾကည္ညိဳဖြယ္ရာ တိုးျမႇင့္ တည္ထားနိုင္ခဲ့ေလသည္။

ေလးကၽြန္းရန္ေအာင္ ေဖါင္ေတာ္ဦးေစတီ

ပုသိမ္ၿမိဳ႕ ေရၾကည္ဦး အရပ္တြင္ တည္ရွိၿပီး အေလာင္းစည္သူ မင္းႀကီး တိုင္းခန္း လွည့္လည္ရာတြင္ ေဖာင္ေတာ္ဆိုက္ရာ အရပ္၌ ေစတီတည္ခဲ့ျခင္း ေၾကာင့္ ေဖါင္ေတာ္ဦး ေစတီဟု အမည္တြင္ ျခင္းျဖစ္သည္။ ေရၾကည္ကန္ႏွင့္ ေရေနာက္ကန္ ရွိျခင္းကို အစြဲျပဳ၍ ေရၾကည္ေရေနာက္ ဘုရား ဟုလည္း ေခၚသည္။

ကန္သာယာပန္းဥယ်ာဥ္

ပုသိမ္တကၠသိုလ္အနီး ကန္သုံးဆင့္ ေရကန္နေဘးတြင္ တည္ေဆာက္ထားေသာ ပန္းဥယ်ာဥ္ ျဖစ္ၿပီး ျပခန္းမ်ားႏွင့္ ကစားကြင္းအခ်ိဳ႕ ပါဝင္သည္။
ၿမိဳ႕ဝန္းက်င္စိတ္ဝင္စားဖြယ္ရာေနရာမ်ား
ေမာ္တင္စြန္းဘုရားပြဲ

ငဝန္ျမစ္ေၾကာင္း အတိုင္း သေဘၤာႏွင့္ စုံဆင္းသြားပါက ကပၸလီပင္လယ္ ဝရွိ ေမာ္တင္စြန္းအငူသို႔ ေရာက္ရွိ နိုင္သည္။ ႏွစ္စဥ္ ေရက်ခ်ိန္ ျဖစ္သည့္ တပို႔တြဲလ (ေဖေဖၚဝါရီ၊မတ္) ေရာက္တိုင္း ေမာ္တင္စြန္းဘုရားပြဲကို ၿခိမ့္ၿခိမ့္သဲ က်င္းပေလ့ရွိသည္။ ကမ္းေျခတစ္ေလၽွာက္တြင္ ယာယီတဲမ်ား ထိုးကာ ပင္လယ္ထြက္ ပစၥည္းမ်ားပါ ေရာင္းခ်ၾကသည္။
ေခ်ာင္းသာကမ္းေျခ
အက်ယ္တဝင့္ ေဖာ္ျပထားေသာေဆာင္းပါး - ေခ်ာင္းသာကမ္းေျခ

ပုသိမ္ၿမိဳ႕ မွ၄၀ကီလိုမီတာ သာကြာေဝး ေသာ ကမ္းေၿခ အပန္းေၿဖ စခန္း ျဖစ္ၿပီး ၁၉၉၀ခုႏွစ္ မ်ားတြင္ စတင္ လူသိမ်ား လာခဲ့သည္။ ေဈးႏႈန္းႏွင့္ အတန္းအစား အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ဟိုတယ္ႏွင့္ တည္းခိုးခန္းမ်ား၊ ပင္လယ္စာ စားေသာက္ဆိုင္ မ်ားရွိသည္။
ေငြေဆာင္ကမ္းေျခ
အက်ယ္တဝင့္ ေဖာ္ျပထားေသာေဆာင္းပါး - ေငြေဆာင္ကမ္းေျခ
ေငြေဆာင္ ကမ္းေျခ

ပုသိမ္ၿမိဳ႕မွ ၄၈ကီလိုမီတာ ကြာေဝးၿပီး ၂၀ဝ၀ခုႏွစ္တြင္ စတင္ဖြင့္လွစ္ ေသာ ကမ္းေၿခ အပန္းေၿဖ စခန္း ျဖစ္သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ အလွပဆုံးေသာ ကမ္းေျခမ်ား စာရင္းတြင္ ပါဝင္ၿပီး ၾကယ္ငါးပြင္ စံခ်ိန္မွီ ဟိုတယ္ႀကီးမ်ား ရွိရာ ေနရာ ျဖစ္သည္။
ပုသိမ္ ၃၂-ၿမိဳ႕

ေရႊတိုက္ေတာ္ စာရင္း ပုရပိုက္မွ၊ ယခု အမည္ကို ေနာက္ဆက္ေကာ္မာႏွင့္ ျပထားသည္။

က်ိဳက္စတည္ၿမိဳ႕ ' ဟိုင္းႀကီး'၊

က်ိဳက္သရဲၿမိဳ႕'ေမာ္တင္'၊

က်ိဳက္ခရံၿမိဳ႕'ဘုရားလွ, က်ဳံထူး'၊

က်ိဳက္ထူပါ႐ုံ ကမ္းျဖဴၿမိဳ႕'ျမစ္တရာ'၊

က်ိဳက္ဇလဘေမာ္ ၿမိဳ႕၊

က်ိဳက္ပေဒါၿမိဳ႕'ပန္းမဝတီ'၊

က်ိဳက္အမြန္ၿမိဳ႕'ဆိပ္ႀကီး'၊

က်ိဳက္ဝွန္ၿမိဳ႕'က်ဳံတုံးကံႀကီး'၊

က်ိဳက္ဇလဲေထာ္ၿမိဳ႕'ေျမာင္းျမၿမိဳ႕ေဟာင္း'၊

က်ိဳက္မိၿမိဳ႕'သစ္ေရာင္းေခ်ာင္း'၊ (၁၀)

က်ိဳက္ေဓာၿမိဳ႕'တေကာင္း'၊

က်ိဳက္ပိၿမိဳ႕'က်ဳံတေရာ္, က်ဳံေပ်ာ္'၊

က်ိဳက္ေမာ္ေဓာ ထေလ်ာ္ ၿမိဳ႕'ေထာင္လုံ'၊

က်ိဳက္သေထာၿမိဳ႕'ေရၾကည္ပန္းေတာ'၊

က်ိဳက္ပတီသာရေဝါၿမိဳ႕'ၿမိဳ႕ကြင္း'၊

ဘုရားႀကီးသံေသတန္ခြန္ၿမိဳ႕ 'ဒမၻီ'၊

က်ိဳက္ တုံလုံေတာၿမိဳ႕'ျမန္ေအာင္'၊

က်ိဳက္ၿပိဳေတာင္ၿမိဳ႕'အဂၤပူ, အုတ္ဖို'၊

က်ိဳက္ငူသုနႏၵၿမိဳ႕'မန္းၾကာ'၊

က်ိဳက္ေတာင္ေတာ္ၿမိဳ႕'ပန္းေတာႀကီး '၊ (၂၀)

က်ိဳက္မင္းပေတာၿမိဳ႕'ေက်ာက္ေခ်ာင္းကေလး'၊

က်ိဳက္အဝွန္ က်ဳံတုံးၿမိဳ႕'ဘိုးေတာ္ဘုရားႀကီး'၊

က်ိဳက္ခရံဂေဟနံၿမိဳ႕'ေခနံ '၊

က်ိဳက္သေတာၿမိဳ႕'ဘုရားကုန္း'၊

က်ိဳက္ခေတာ္တုံၿမိဳ႕'ထန္းဖူး'၊

က်ိဳက္ခရံေထာ္, က်ိဳက္ျဖဴၿမိဳ႕'သိမ္ေခ်ာင္း, သာေပါင္း'၊

က်ိဳက္နံကလံ တနပေဝါရိၿမိဳ႕'ေက်ာက္ေခ်ာင္းႀကီး'၊

က်ိဳက္တည္မုေ႒ာ-သျမင္းတုံးၿမိဳ႕'ပန္းတေနာ္'၊

က်ိဳက္သလြန္မြန္ 'ေဒါင္းျဖဴၿမိဳ႕ ဓႏုျဖဴၿမိဳ႕'၊

က်ိဳက္အနႏၵပူရၿမိဳ႕'ဟသၤာတ'၊ (၃၀)

ဟသၤာတၿမိဳ႕၊

ပုသိန္ၿမိဳ႕မ (၃၂)။ [၅] [၆] မွတ္ခ်က္။ ။ အခ်ိဳ႕ စာမူတို႔၌ ဟသၤာတၿမိဳ႕ မပါ၊ ၃၁-ၿမိဳ႕သာ ရွိ၏။
ရည္ညႊန္းကိုးကား
ဝီကီပီးဒီးယား