ျဗိတိသွ် ႏူိင္ငံျခားေရး ၀န္ၾကီး ခရီးစဥ္ ျပီးဆုံး၊ ပုန္းစရာ ေနရာမရွိ အုိင္စီစီ လႊဲေျပာင္းေရး ေထာက္ခံမည္ဟု ဆုိ

ျဗိတိသွ် ႏူိင္ငံျခားေရး ၀န္ၾကီး ဂ်ရယ္မီ ဟန္႕ ၏ ခရီးစဥ္ ျပီးဆုံး သြားျပီ ျဖစ္ျပီး ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ၏ ‘ခက္ခဲေသာ အေနအထား’ ကုိ နားလည္ေၾကာင္း ကာကြယ္ ေျပာဆုိသြားခဲ့ျပီး ကမၻာ အသုိက္အ၀န္း အေနျဖင့္ အဖိႏွိပ္ခံခဲ့ရေသာ လူနည္းစု မွ တရားမွ်တမႈ မရရွိမျခင္း အေလ်ာ့ေပးသြားမည္ မဟုတ္ဟု ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

ရခုိင္ ျပည္နယ္ သုိ႕ တပ္မေတာ္ ရဟတ္ယာဥ္ ျဖင့္ သြားေရာက္ျပီး အျပန္တြင္ ျဗိတိန္ အေနျဖင့္ အုိင္စီစီ အား လႊဲေျပာင္းေပးေရး ကုိ ေထာက္ခံသြားဖြယ္ ရွိေၾကာင္း အတည္ျပဳ ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။

၎ေရာက္ရွိခဲ့ရာေနရာတြင္ “အေၾကာက္တရား မ်ား ဖုံးလႊမ္းေနေၾကာင္း” ေဖၚျပခဲ့ျပန္ပါတယ္။

ျမန္မာ အေနနဲ႕ တပ္မေတာ္၏ ျပဳမူခ်က္မ်ားကုိ စုံစမ္းစစ္ေဆးရန္ လြတ္လပ္ေသာ စုံစမ္းေရး ေကာ္မရွင္ ကုိ ဖဲြ႕စည္းခဲ့ျပီး လည္း ျဖစ္ပါတယ္။

ယင္းကိစၥႏွင့္ စပ္လ်င္း၍ ၎က ေျပာၾကားရာတြင္ ထုိ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားမွ တစုံတရာ ျဖစ္ေပၚလာျခင္း မရွိက တရားမွ်တမႈ ျဖစ္ေပၚေစေရး အတြက္ မိမိတုိ႕ တြင္ ရွိေသာ လုပ္ထုံးလုပ္နည္း မ်ားကုိ အသုံးျပဳသြားမွာ ျဖစ္တယ္လုိ႕ ေျပာၾကားခဲ့ျပီး ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ႏွင့္ ေဆြးေႏြးခဲ့မႈသည္ တက္တက္ၾကြၾကြ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ရွိေၾကာင္းလည္း ေျပာဆုိခဲ့ပါတယ္။

စစ္တပ္ အေနျဖင့္ အျပစ္ဒဏ္ခတ္ခံရျခင္း မရွိပဲ လုပ္ႏူိင္စြမ္း ရွိေနျပီး သူမအားလည္း တာ၀န္ခံစရာ မလုိေသာ ဖဲြ႕စည္းပုံ အေျခခံ ဥပေဒ ရွိေနသျဖင့္ သူမ၏ အေနအထားသည္ လြန္စဲြခက္ခဲေနရသည္ကုိ မိမိတုိ႕ နားလည္ေၾကာင္း တြစ္တာ တြင္ ေဖၚျပခဲ့ပါတယ္။

၎က ေျပာၾကားရာတြင္ အုိင္စီစီအေနျဖင့္ ကုလသမဂၢ လုံျခဳံေရး ေကာင္စီ၏ အတည္ျပဳခ်က္ မရရွိခဲ့ပါက တရားစဲြဆုိမႈမ်ားကုိ ယင္းကိစၥအတြက္ အထူးရာဇ၀တ္မႈ ခုံရုံး ဖဲြ႕ျခင္း သုိ႕မဟုတ္ universal jurisdiction ျဖင့္ ဆက္လက္ ျပဳလုပ္သြားမယ္လုိ႕ ဆုိပါတယ္။

ဂ်ရယ္မီ ဟန္႕က ေတာ့ ထုိကိစၥေတြ အတြက္ လာမယ့္ ကုလသမဂၢ အေထြေထြ ညီလာခံ မွာ တင္ျပ ေဆြးေႏြးမယ္လုိ႕ ေျပာခဲ့ပါတယ္။

ျပစ္မႈ က်ဳးလြန္သူမ်ား အတြက္ ‘ပုန္းကြယ္စရာ ေနရာမရွိ’ ေၾကာင္းႏွင့္ တုိင္းျပည္ရဲ႕ အမဲစက္ ထင္က်န္ေနခဲ့မႈမ်ား ပေပ်ာက္ေစေရးအတြက္ အျပစ္ဒဏ္ စီရင္ႏူိင္ဖုိ႕ အေရးၾကီးတယ္လုိ႕ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အား ေျပာခဲ့တယ္လုိ႕ ဆုိပါတယ္။ သုိ႕မဟုတ္ပါ က ကေမၻာဒီယား ရွိ ခမာနီမ်ားလုိ အမဲစက္ၾကီး က်န္ခဲ့ေတာ့မွာ ျဖစ္တယ္လုိ႕ ဟန္႕က ေတြ႕ဆုံေမးျမန္းခန္းမွာ ေျပာသြားခဲ့ပါတယ္။

ဟန္႕က ရုိက္တာ သတင္းေထာက္ႏွစ္ဦးမွ ျပစ္ဒဏ္မွ လြတ္ျငိမ္းခြင့္ျပဳေရး စဥ္းစားေပးပါရန္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္အား တုိက္တြန္းခ့ဲပါတယ္။

ဒီမုိကေရစီ ႏူိင္ငံသစ္တခု အေနျဖင့္ ၎တုိ႕၏ တရားစီရင္ေရး သည္ ထိေရာက္မႈ ရွိျပီး လုပ္ထုံးလုပ္နည္းမ်ားနဲ႕ အညီ ျဖစ္တယ္ဆုိတာ ကမၻာကုိ ျပသဖုိ႕ လုိေပမယ့္ အခု အမႈမွာ ဒီအခ်င္းအရာ ေတြ မေတြ႕ခဲ့ရဖူးလုိ႔ ဆုိပါတယ္။

ကေနဒါ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ကေတာ့ ျမန္မာ စစ္တပ္၏ ရခုိင္တြင္ အၾကမ္းဖက္ က်ဳးလြန္မႈမ်ား အား လူမ်ဳိးတမ်ိဳးအား အစုလုိက္ အျပဳံလုိက္ သတ္ျဖတ္မႈ genocide ဟု ေၾကျငာလုိက္ျပီ ျဖစ္ပါတယ္။

မည္သုိ႕ပင္ ဆုိေစ ဂ်ရယ္မီ ဟန္႕ ၏ ေျပာဆုိခ်က္မ်ားက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ၾကဳိးပမ္းေနတဲ့ အမ်ဳိးသား ရင္ၾကားေစ့ေရး ကုိ မည္သုိ႕မွ် အေထာက္အကူ မျဖစ္ေစခဲ့ပဲ မီးေလာင္ရာ ေလပင့္ ျဖစ္သြားေစခဲ့ပါတယ္။

တပ္မေတာ္မွ ဂ်ရယ္မီ ဟန္႕နဲ႕ ေတြ႕ဆုံဖုိ႕ကုိ ျငင္းပါယ္ခဲ့ပါတယ္။

ဟန္႕ ေျပာေသာ Universal Jurisdiction (UJ) ဆုိတာကေတာ့ ႏူိင္ငံတခု၏ တရားရုံး တခုမွ ႏူိင္ငံတကာမွ သတ္မွတ္ထားေသာ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားကုိ က်ဳးလြန္ခဲ့သူအား တရားစြဲဆုိ စီရင္ႏူိင္ခြင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ႏူိင္ငံတကာ အသုိက္အ၀န္း ႏွင့္ တည္ရွိေနေသာ စနစ္ကုိ ထိခုိက္ေအာင္ ျပဳမူသည္ဟု ယူဆက လုပ္ပုိင္ခြင့္ ရွိတဲ့ သေဘာ ျဖစ္ပါတယ္။

အနီးစပ္ဆုံး ဥပမာ ျပရက အဆုိပါ လုပ္ပုိင္ခြင့္ ကုိ အသုံးျပဳကာ နာဇီ စစ္ရာဇ၀တ္ေကာင္ ျဖစ္သူ အေဒါ့ဖ အုိက္ခမန္းကုိ ၁၉၆၁ မွာ အစၥေရး က ရုံးတင္ တရားစဲြဆုိ အျပစ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ ထုိအခ်ိန္က အုိက္ခမန္းသည္ အာဂ်င္တီနား တြင္ ပုန္းေအာင္းလ်က္ ရွိေနရာမွ အစၥေရး ေထာက္လွမ္းေရး ေမာ့ဆက္က လ်ဳိ႕၀ွက္ စစ္ဆင္ေရး ျဖင့္ ဆင္ႏႊဲကာ ၀င္ေရာက္ ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ျပစ္မႈ က်းလြန္သူဟု ယူဆရာသူအား ၎၏ ႏူိင္ငံမွ တရားရုံ တင္လုိျခင္းမရွိ၊ တင္ရန္လည္း မတတ္ႏူိင္ ျဖစ္ေနသည့္အခါ အသုံးျပဳခဲ့ျခင္း ျဖစ္ျပီး ၁၉၄၉ ဂ်နီဗာ သေဘာတူညီခ်က္ ျဖင့္ ႏူိင္ငံေပါင္း ၁၉၄ ႏူိင္ငံ က လက္မွတ္ေရးထုိးခဲ့ပါတယ္။ ထုိ႕အတြက္ အိရတ္ နဲ႕ အာဖဂန္နစၥတန္ မွာ ျပစ္မႈ က်ဳးလြန္ခဲ့တယ္လုိ႕ ယူဆတဲ့ အေမရိကန္ စစ္ဖက္အရာရွိေတၤကုိ ဥပမာ အားျဖင့္ ဂ်ာမန္ ႏူိင္ငံ အေနနဲ႕ တရားစဲြဆုိ ဆုံးျဖတ္ခြင့္ ရွိေနပါတယ္။

ေနာက္ထပ္ ဥပမာတခုကေတာ့ ယခင္ ခ်ီလီ အာဏာရွင္ေဟာင္း ပီႏူိေခ်း အား ခ်ီလီ ႏူိင္ငံတြင္း ျပဌာန္းေပးခဲ့တဲ့ လြတ္ျငိမ္း ခ်မ္းသာခြင့္ ဥပေဒအရ တရားစဲြဆုိ ခဲ့ျခင္း မရွိေသာ္လည္း ၎ေၾကာင့္ ထိခုိက္နစ္နာရသူမ်ားက စပိန္တရားရုံးမွ တရားစဲြဆုိခဲ့ၾကပါတယ္။ ထုိ႕အတြက္ မ်က္ကြယ္မွ ပီႏူိေခ်းကုိ တရားစီရင္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၃ မတ္လအထိ ခ်ီလီတပ္မေတာ္ရဲ႕ ကာကြယ္ေရး ဦးစီးခ်ဳပ္ အျဖစ္ထမ္းေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ သုိ႕ေသာ္ ၁၉၉၈ မွ လန္ဒန္သုိ႕ ခရီးထြက္ခဲ့ရာမွာ UJ အရ ႏူိင္ငံတကာ ဖမ္း၀ရမ္း ထုတ္ခံထားရတဲ့ ပီႏူိေခ်းကုိ ဖမ္းဆီးႏူိင္ခဲ့ပါတယ္။

အထူးခုံရုံး ဖဲြ႕စည္းမယ္ လုိ ဂ်ရယ္မီ ဟန္႕ ေနာက္ထပ္ ေျပာဆုိသြားတာက Specialized Criminal Court
ျဖစ္ပါတယ္။ အဆုိပါ ခုံရုံးကေတာ့ အုိင္စီစီ မွ တုိက္ရုိက္ပါ၀င္ပါတ္သက္ျခင္း မရွိပဲ နုရင္ဘတ္ နဲ႕ တုိက်ဳိ စစ္ခုံရုံးမ်ား မွ အစျပဳခဲ့ျပီး ေကာ့ဆုိဗုိလ္၊ အာဖရိကႏူိင္ငံမ်ားနဲ႕ လကဘႏြန္၊ သီရိလကၤာ၊ ကေမၻာဒီယား နဲ႕ အေရွ႕တီေမာ တုိ႕ မွာ ႏူိင္ငံတကာ တရားသူၾကီးမ်ားနဲ႕ ဖဲြ႕စည္းခဲ့တဲ့ အထူး ခုံရုံးမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။

အထူးသျဖင့္ ေတာ့ သက္ဆုိင္ရာ အစုိးရက ကုလသမဂၢ နဲ႕ သေဘာတူညီခ်က္ လက္မွတ္ေရးထုိးျပီး ျပည္တြင္းမွာ ခုံရုံး ဖဲြ႕စစ္ေဆးေစတာ မ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။

ရာဇ၀တ္မႈ က်ဳးလြန္ခဲ့သူမ်ား အား အျပစ္ဒဏ္စီရင္ျခင္း မွ ကင္းလြတ္ခြင့္ ရေနျခင္း ကုိ ဟန္႕တားႏူိင္ေစတဲ့ လုပ္ထုံး လုပ္နည္းမ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ယခု ျမန္မာအေပၚ UJ သုံးရန္ စတင္ အေကာင္အထည္ ေဖၚလုိက္တဲ့ ႏူိင္ငံကေတာ့ တူရကီ ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တူရကီ ေရွ႕ေနတဦးမွ ျမန္မာ စစ္ဖက္ အရာရွိၾကီး ၂၂ ဦးအား အင္ကာရာ တရားရုံးမွာ အမႈဖြင့္လုိက္ပါတယ္။
လွစိုးေ၀

ကုိးကား၊ ။ Daily Telegraph (UK), Sky News (UK), Anadolu Agency (Turkey), Globe and Mail (Canada), Nikki Asian Review (Japan)