ျမန္မာ့ဆင္မ်ဳိးစိတ္မ်ား ေရရွည္တည္တံ့ေစေရး

ျမန္မာ့ဆင္မ်ဳိးစိတ္မ်ား ေရရွည္တည္တံ့ေစေရး

ကမၻာ့ဆင္မ်ားေန႔  (World Elephant Day)  အျဖစ္ ႏွစ္စဥ္ ၾသဂုတ္လ ၁၂ ရက္ေန႔ကို သတ္မွတ္ထားရွိၿပီး  ယင္းေန႔တြင္  ကမၻာေပၚရွိ  ဆင္မ်ဳိးစိတ္မ်ား  က်က္စားေနထိုင္သည့္ ႏိုင္ငံမ်ားအပါအဝင္ ေဒသအႏွံ႔အျပား၌  ဆင္မ်ဳိးစိတ္မ်ား  ေရရွည္တည္တံ့ေစေရး အထိမ္းအမွတ္အခမ္းအနားမ်ားကို  က်င္းပေလ့ရွိၾကပါသည္။  ၂ဝ၁၈ ခုႏွစ္  ၾသဂုတ္လ ၁၂ ရက္ေန႔သည္  ယခုႏွစ္အတြက္  ကမၻာ့ဆင္မ်ားေန႔အျဖစ္   က်ေရာက္ခဲ့သည့္အားေလ်ာ္စြာ  အာရွဆင္မ်ဳိးစိတ္  က်န္ရွိ  က်က္စားေနသည့္  ျမန္မာႏိုင္ငံမွလည္း ျမန္မာ့ဆင္မ်ဳိးစိတ္မ်ား ေရရွည္တည္တံ့ေစရန္ ျပည္သူတစ္ရပ္လုံး  သိျမင္ႏိုးၾကားမႈျဖင့္ ဝိုင္းဝန္းထိန္းသိမ္းကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ရန္  ဤေဆာင္းပါးျဖင့္  ေရးသားတင္ျပ ရျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

ျမန္မာ့ေျမေပၚတြင္   ဆင္မ်ဳိးစိတ္တစ္မ်ဳိးျဖစ္သည့္ ''အာရွဆင္'' Asian Elephant (Elephas maximus)  မ်ဳိးစိတ္မ်ား ေရွးႏွစ္သန္းေပါင္းမ်ားစြာကပင္  က်က္စားေနထိုင္ခဲ့ၾကသည့္   အေထာက္အထားအျဖစ္   ဆင္စြယ္၊  ဆင္အ႐ိုး၊  ဆင္အံသြား  အစိတ္အပိုင္းတို႔၏   ေက်ာက္ျဖစ္႐ုပ္ၾကြင္း  (Fossils)  မ်ားကို  ျမန္မာႏိုင္ငံအလယ္ပိုင္းႏွင့္ အထက္အညာေဒသမ်ားတြင္  တူးေဖာ္ေတြ႕ရွိ မွတ္တမ္း တင္ႏိုင္ခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။
အသိဉာဏ္အရွိဆုံး  သတၱဝါ
ျမန္မာႏိုင္ငံ၏   ဘူမိ႐ူပသြင္ျပင္အရလည္း အာရွတိုက္ကုန္းတြင္းပိုင္းေဒသ ႏွင့္ မေလးကြၽန္းဆြယ္တို႔ကို  ဆက္စပ္ေပးသည့္  တည္ေနရာအရလည္းေကာင္း၊  ဟိမဝၲာေတာင္စဥ္တန္းမ်ားႏွင့္   ထိစပ္ေနသည့္    တည္ရွိမႈအရလည္းေကာင္း  ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္၊  ရာသီဥတု၊  သဘာဝေပါက္ပင္မ်ား  အမ်ဳိးမ်ဳိးကြဲျပားျခားနားစြာ ေတြ႕ရွိႏိုင္သည္။ ထို႔အတြက္ေၾကာင့္လည္း  ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဇီဝေဗဒဆိုင္ရာ ထူးျခားမႈ မ်ားအျဖစ္ ေဂဟစနစ္မ်ဳိးစုံႏွင့္   ဇီဝမ်ဳိးစုံမ်ဳိးကြဲမ်ား  ေပါၾကြယ္ဝစြာေတြ႕ရွိႏိုင္သည့္    ႏိုင္ငံတစ္ခုအျဖစ္လည္း  ထင္ရွားလွေပသည္။
သဘာဝအပင္မ်ားႏွင့္  ေတာ႐ိုင္းတိရၧာန္မ်ား  ယွဥ္တြဲတည္မွီကာ  စဥ္ဆက္ မျပတ္ ေပါက္ဖြားရွင္သန္  ေနထိုင္က်က္စားၾကသည့္  ေဂဟစနစ္အတြင္း  သတၱဝါ မ်ဳိးစိတ္ေျမာက္ျမားစြာအနက္    မ်ဳိးသုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္သြားၿပီျဖစ္သည့္   သတၱဝါမ်ား စြာသည္လည္း  ႏွစ္သန္းေပါင္း အစဥ္အဆက္ရွိခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ လက္ရွိ  လူသားမ်ား ေပၚေပါက္လာသည့္    ေခတ္ကာလအတြင္း   ႏို႔တိုက္သတၱဝါမ်ဳိးစိတ္မ်ားသည္  အသိဉာဏ္ျမင့္မားျခင္းႏွင့္အတူ    လူသားမ်ားႏွင့္အတူတကြ   ယဥ္ပါးေနထိုင္မႈ ဓေလ့တစ္ခုအျဖစ္  အိမ္ေမြးတိရၧာန္မ်ားအျဖစ္သို႔ပါ ေရာက္ရွိလာခဲ့ၾကသည္။  ဆင္ သည္  ကုန္းသတၱဝါအေပါင္းတို႔တြင္ ကိုယ္ထည္အႀကီးဆုံးျဖစ္သည္။  ခြန္အားလည္း အႀကီးဆုံးျဖစ္၏။  ဆင္သည္ လူၿပီးလွ်င္ အသိဉာဏ္အရွိဆုံး  သတၱဝါျဖစ္သည္ဟု  သတ္မွတ္ခံရသည္။
ကမၻာေပၚတြင္    ဆင္မ်ဳိးစိတ္မ်ားစြာ   က်က္စားေနထိုင္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း  ယခုလက္ရွိကာလ၌  ''အာဖရိကဆင္မ်ဳိးစိတ္''  ဗ္မငခေည ႏူနစ့ေညအ African Elephant (Loxodonta Africana)  ႏွင့္ ''အာရွဆင္မ်ဳိးစိတ္'' Asian Elephant (Elephas maximus) တို႔ႏွစ္မ်ဳိးကိုသာ ေတြ႕ရွိႏိုင္ေတာ့သည္။ က်န္ရွိေနေသးသည့္  ဆင္ မ်ဳိးစိတ္ႏွစ္မ်ဳိးတို႔သည္လည္း   တစ္ေန႔တျခား    ေကာင္ေရေလ်ာ့နည္းက်ဆင္းလာမႈ  အၲရာယ္မ်ားႏွင့္   ရင္ဆိုင္ေနၾကရၿပီျဖစ္သည္။     ထို႔အတြက္ေၾကာင့္လည္း   ကၻာ့ႏိုင္ငံမ်ားစြာမွ  အစိုးရမ်ား၊ ႏိုင္ငံ့ေခါင္းေဆာင္မ်ား၊  ပညာရပ္ဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္း မ်ား၊  ကြန္ဗင္းရွင္းႀကီးမ်ား၊  အစိုးရ  မဟုတ္ေသာ   အဖြဲ႕အစည္းမ်ားစြာတို႔က   ဆင္ ထိန္းသိမ္းေရးလုပ္ငန္းမ်ားကို  အေလးဂ႐ုျပဳလုပ္ေဆာင္လာၾကသည္ကို ေတြ႕ျမင္ ေနရသည္။
ေလ့လာသိရွိရ
အာရွဆင္မ်ဳိးစိတ္မ်ားသည္  အာဖရိကဆင္မ်ဳိးစိတ္မ်ားထက္  ပို၍  သင္ယူႏိုင္ စြမ္း၊ လူႏွင့္ ပိုမိုယဥ္ပါးႏိုင္စြမ္းမ်ားရွိေၾကာင္း သိရွိရသည္။ အရြယ္အစားအားျဖင့္ အာဖရိကဆင္မ်ားမွာ    အာရွဆင္မ်ားထက္   ပိုမိုႀကီးမားၿပီး   ထူးျခားခ်က္အေနျဖင့္  ဦးေခါင္းပိုင္း ပုံသၭာန္အားျဖင့္ ထင္ရွားသိသာလြယ္သည္။ အာဖရိကဆင္မ်ားမွာ ဦးကင္းမို႔ေမာက္မႈ  မရွိျခင္း၊ နားရြက္ပိုမိုႀကီးမားက်ယ္ျပန္႔ျခင္းႏွင့္  ဆင္အားလုံးတြင္  အစြယ္ပါရွိျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။  အာရွဆင္မ်ားမွာ  ဦးေခါင္းပိုမို   မို႔ေမာက္ႀကီးမားျခင္း၊ နားရြက္ေသးငယ္ျခင္းႏွင့္   ဆင္အထီးမ်ားတြင္သာ  အစြယ္ပါရွိျခင္းတို႔ျဖင့္   ခြဲျခား သိသာႏိုင္သည္။ ဆင္စြယ္အေနျဖင့္ ဆင္အထီးမ်ားတြင္  ပါရွိေသာ္လည္း အထီးအား လုံး၌  ပါရွိျခင္းမဟုတ္ဘဲ  စြယ္စုံဆင္ထီး၊ တည္ဆင္တို႔တြင္သာ   ပါရွိေလ့ရွိၿပီး  ဟိုင္း ဆင္အထီးမ်ားတြင္   အစြယ္မပါရွိေၾကာင္း ေလ့လာသိရွိရသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ၌   ဆင္သည္    ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္   အေရးပါေသာက႑၌    ပါဝင္ ေနခဲ့ၿပီး  ေရွးအခါက စစ္တိုက္ရာတြင္  ဆင္ကိုမ်ားစြာအသုံးျပဳသည္။ လူ႔သမိုင္းယဥ္ ေက်းမႈႏွင့္ အတူ   ဆင္ကိုဖမ္းယူၿပီး   ယဥ္ပါးေအာင္ေလ့က်င့္၍  သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး၊  လယ္ယာက႑၊ ဝန္စည္စလယ္  တင္ေဆာင္မႈႏွင့္   စစ္မက္ေရးရာတို႔တြင္   အသုံးျပဳခဲ့ ၾကသည္။  အမ်ားအားျဖင့္   ဆင္မွာ  မည္းညိဳေသာ  အေရာင္အဆင္းရွိေသာ္လည္း  ဆင္ျဖဴမ်ားလည္းရွိသည္။    ဆင္ျဖဴကို   ျမင့္ျမတ္သည္ဟူ၍  ယူဆယုံၾကည္ၾကသည္။  ဆင္ျဖဴကို ဘာသာေရးႏွင့္ႏွီးႏႊယ္၍  ျမင့္ျမတ္ေသာ သတၱဝါတစ္မ်ဳိးအျဖစ္  အထြတ္ အျမတ္ထားၾကသည္ကို   စာေပက်မ္းဂန္မ်ားတြင္   ေတြ႕ရွိရသည္။   ထို႔အတြက္လည္း    ဧကရာဇ္မင္းမ်ားသည္  ဆင္ျဖဴမ်ားကို  မင္းအသုံးအေဆာင္၊ မင္းခမ္းမင္းနားအျဖစ္ တန္ဖိုးထားရရွိလိုၾကသည္။   ေရွးျမန္မာဘုရင္မ်ားသည္     မိမိတို႔ပိုင္ဆိုင္ေသာ  ဆင္ျဖဴအေရအတြက္ကို ဂုဏ္ယူဖြယ္တစ္ရပ္အေနျဖင့္  ဘြဲ႕အမည္တြင္  ထည့္သြင္း မွည့္ေခၚၾကသည္။  ဆင္ျဖဴေတာ္မ်ားကို  ႏိုင္ငံ့က်က္သေရ၊ ဘုန္းတန္ခိုး၊  ေအးခ်မ္း သာယာဝေျပာမႈစသည့္   ဂုဏ္ပုဒ္မ်ားႏွင့္လည္း   ကိုက္ညိႇသတ္မွတ္ေလ့ရွိၾကသည္။
ဆင္သည္  ျမန္မာ့သစ္ထုတ္လုပ္ေရးတြင္  အလြန္အေရးပါသည့္  အင္အားတစ္ခု ျဖစ္သည္။  ျမန္မာႏိုင္ငံ၏  ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္အရ  သစ္ထုတ္လုပ္ရာတြင္  ဆင္ျဖင့္ သစ္ထုတ္လုပ္ျခင္းသည္ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ကို ထိခိုက္မႈအနည္းဆုံးႏွင့္  ကုန္က် စရိတ္  အသက္သာဆုံးျဖစ္သည္။    ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ားကို    က်ဳံးသြင္းဖမ္းဆီးၿပီး  သစ္ထုတ္လုပ္ငန္းမ်ားတြင္   အသုံးျပဳခဲ့ၾကသည္မွာ   ရာစုႏွစ္တိုင္ခဲ့ၿပီး    စက္ယၲရား မ်ားအသုံးျပဳျခင္းထက္   ေငြကုန္ေၾကးက်သက္သာျခင္းသာမက  အျခားသစ္ပင္မ်ားကို မလိုအပ္ဘဲ   ခုတ္ထြင္လမ္းေဖာက္ၿပီး    ထုတ္လုပ္ရျခင္းေၾကာင့္  သစ္ေတာမ်ား  ပ်က္စီးထိခိုက္မႈ၊ ဇီဝမ်ဳိးစုံမ်ဳိးကြဲမ်ား  ဆုံး႐ႈံးရမႈတို႔မွ   လြတ္ကင္းၿပီး   ပတ္ဝန္းက်င္ကို မထိခိုက္ေစသည့္  နည္းလမ္းအျဖစ္  ကၻာကလည္း လက္ခံခဲ့ၾကသည္။ သယံဇာတ ႏွင့္သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးဝန္ႀကီးဌာန၏  ထုတ္ျပန္ခ်က္အရ  သစ္ထုတ္ လုပ္ငန္းအသုံးျပဳရန္ ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ား  ဖမ္းဆီးျခင္းကို  ၂ဝ၁၄ ခုႏွစ္မွ   စတင္ရပ္ဆိုင္း ခဲ့ၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း  သိရွိရသည္။
အမ်ားဆုံးသတ္ျဖတ္ခံေနရ
ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္  ဆင္မ်ားသည္  ျမင့္မားေသာေတာင္ေပၚေဒသမွလြဲ၍ ေနရာအႏွံ႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔က်က္စားလ်က္ရွိသည္။ ကၻာေပၚတြင ္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္  အိႏၵိယႏိုင္ငံၿပီးေနာက္ အာရွဆင္အေကာင္အေရအတြက္  အမ်ားဆုံးပိုင္ဆိုင္ထားသည့္  ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။ ယခင္က  ျမန္မာႏိုင္ငံအဝန္း ေတာဆင္႐ိုင္းေကာင္ေရ ၁ဝဝဝဝ ခန္႔အထိ ရွိခဲ့ေၾကာင္း သိရွိရသည္။  လက္ရွိတြင္  ျမန္မာႏိုင္ငံ၏  ေတာဆင္႐ိုင္းေကာင္ေရသည္  ၂ဝဝဝ  ေအာက္သို႔  ေရာက္ရွိေနၿပီဟု ကြၽမ္းက်င္ပညာရွင္မ်ားက  ခန္႔မွန္းထားသည္။
ေတာဆင္႐ိုင္းေကာင္ေရ  ေလ်ာ့နည္းက်ဆင္းျခင္းကိုျဖစ္ေစသည့္   အဓိက အေၾကာင္းအခ်က္မွာ  မုဆိုးမ်ား၏ သတ္ျဖတ္ခံရျခင္း၊  ဆင္တို႔၏ က်က္စားေနထိုင္သည့္ ေနရင္းေဒသမ်ား  ပ်က္စီးျခင္းတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္ေၾကာင္း  သိရွိရသည္။  ယခင္က  ေတာ ဆင္႐ိုင္းမ်ားကို  အစြယ္ရယူလိုမႈအတြက္သာ  ဆင္ထီးမ်ားကို  ေရြးခ်ယ္သတ္ျဖတ္ခဲ့ ၾကေသာ္လည္း ယခုအခါ အစြယ္အျပင္  အသား၊ အေရ၊  အ႐ိုးစသည့္  အစိတ္အပိုင္းအား လုံးကို  တရားမဝင္ေရာင္းဝယ္မႈျပဳလုပ္ရန္အတြက္ပါ  သတ္ျဖတ္လာၾကျခင္းျဖစ္သည္။ သစ္ေတာဦးစီးဌာနမွ  ထုတ္ျပန္သည့္စာရင္းမ်ားအရ  ၂ဝ၁၅  ခုႏွစ္တြင္  ေတာဆင္႐ိုင္း ၃၅ ေကာင္ႏွင့္ ၂ဝ၁၆ ခုႏွစ္တြင္  ေတာဆင္႐ိုင္း  ၂၆ ေကာင္ သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ရၿပီး ၂ဝ၁၇ ခုႏွစ္တြင္  ၅၉  ေကာင္အထိ သတ္ျဖတ္ခံရကာ ဆင္မုဆိုးမ်ား၏  အမဲလိုက္သတ္ျဖတ္ မႈမ်ား   ပိုမိုမ်ားျပားလာခဲ့ပါသည္။   ဧရာဝတီ၊  ပဲခူးႏွင့္  ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီးတို႔တြင္ ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ား အမ်ားဆုံးသတ္ျဖတ္ခံေနရပါသည္။
ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ားမွ  လူေနေဒသမ်ားအနီးသို႔  ေရာက္ရွိလာၿပီး  စိုက္ပ်ိဳးခင္းမ်ား၊ ေနအိမ္အေဆာက္အအုံမ်ားႏွင့္  လူတို႔ကို  အၲရာယ္ျပဳသတ္ျဖတ္ရာမွ  ဆင္ႏွင့္လူပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားမႈ  ျပႆနာမ်ားျဖစ္ေပၚ၍  ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ားႏွင့္လူမ်ားအၾကား  အျပန္အလွန္ လက္စားေခ်ရာမွလည္း ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ား သတ္ျဖတ္ခံရပါသည္။  ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ေရွးယခင္က လူဦးေရ၊ ေက်းရြာအိမ္ေျခမ်ား ယခုအခ်ိန္ကာလကဲ့သို႔ ထူထပ္တိုးပြားလာမႈ မရွိျခင္းႏွင့္ ေတာဆင္႐ိုင္းေကာင္ေရမ်ား ယခုထက္ ပိုမိုမ်ားျပားခဲ့ေသာ္လည္း သဘာဝ ေတာအတြင္း  ဆင္ႏွင့္လူ ထိပ္တိုက္ေတြ႕ဆုံမႈမွာ အေတာ္ပင္ ရွားပါးခဲ့ပါသည္။ ယခုအခါ သဘာဝေတာမ်ားတြင္  ဆင္ႏွင့္လူ တစ္ဖက္ႏွင့္တစ္ဖက္ ေရွာင္လႊဲ၍မရဘဲ  ထိပ္တိုက္ ေတြ႕ေနၾကရသည္။    အမွန္အားျဖင့္   ဆင္တို႔၏  ေနထိုင္ရာေဒသမ်ားသို႔  လူသားမ်ား ဝင္ေရာက္သြားရာမွ  ျဖစ္ပြားလာသည့္ ျပႆနာျဖစ္သည္။ ဆင္မ်ား သဘာဝအတိုင္း  က်က္စားသည့္   ဧရိယာမ်ားသည္  အျခားေျမအသုံးခ်မႈမ်ားသို႔  ေျပာင္းလဲ သြားျခင္း၊ ျဖတ္သန္းလမ္းေၾကာင္းမ်ား(Corridors)  ျပတ္ေတာက္သြားျခင္း၊  ဆည္၊  တာတမံ အမ်ားအျပားတည္ေဆာက္ျခင္းေၾကာင့္  သဘာဝေရစီးေရလာမ်ား  ေပ်ာက္ဆုံးသြားျခင္းႏွင့္  ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ားကို   မုဆိုးတို႔အမဲလိုက္သတ္ျဖတ္မႈတို႔ ေၾကာင့္  ဆင္မ်ားမွာ ေနစရာေပ်ာက္ဆုံး၍ သဘာဝအတိုင္းက်င္လည္ေနသည့္ ေနရင္းေဒသမ်ား၊ က်က္စားနယ္ေျမမ်ား ဆုံး႐ႈံးသြားရေတာ့သည္။
ထိုအခါတြင္   ေတာဆင္မ်ားအေနျဖင့္  မူလက်က္စားနယ္ေျမမ်ားကို  စြန္႔ခြာ၍ သစ္ေတာမ်ား အျပင္သို႔ထြက္ကာ စားက်က္ေျမအသစ္မ်ားရွာေဖြျခင္းတို႔ကို ျပဳလုပ္ လာၾကသည္။ ထိုကဲ့သို႔ ဆင္မ်ား သစ္ေတာမ်ားအျပင္ဘက္သို႔ ေရာက္ရွိလာျခင္းမွသည္ လူတို႔စိုက္ပ်ိဳးထားေသာ လယ္ေျမ၊ သီးႏွံစိုက္ခင္းမ်ားကို ဝင္ေရာက္ဖ်က္ဆီး စား ေသာက္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚလာရသည္။ အဆိုပါ ျဖစ္ရပ္မ်ားသည္  လူႏွင့္ဆင္ပဋိပကၡ ျဖစ္ပြားရသည့္  အေၾကာင္းရင္းခံမ်ားပင္ျဖစ္သည္။
ဆင္ႏွင့္လူပဋိပကၡ
ဆင္ႏွင့္လူပဋိပကၡျဖစ္ပြားသည့္ေနရာမ်ား  အထူးသျဖင့္  ဆင္မ်ားဝင္ေရာက္ လာႏိုင္ေလ့ရွိသည့္  ေဒသနယ္ေျမမ်ားတြင္   ေဆာင္ရန္၊    ေရွာင္ရန္  အခ်က္မ်ားကို လည္း သစ္ေတာဦးစီးဌာနက ေဒသအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕မ်ားမွတစ္ဆင့္  ေက်းရြာေဒသခံ မ်ားသို႔ အသိေပးျခင္း၊   ပညာေပးေဟာေျပာျခင္းမ်ားကို   ျပဳလုပ္လ်က္ရွိေၾကာင္းလည္း သိရွိရသည္။  ဥပမာအားျဖင့္  ဆင္တို႔ႀကိဳက္ႏွစ္သက္သည့္ စပါး၊ ႀကံပင္မ်ားအစား ႏွမ္း၊  င႐ုတ္၊  ခရမ္းခ်ဥ္ပင္မ်ား  အစားထိုးစိုက္ျခင္း၊  ၿခံစည္း႐ိုးမ်ားတြင္  လွ်ပ္စစ္ ဝုိင္ယာမ်ားကို   ဆိုလာစနစ္သုံး သို႔မဟုတ္ ဘက္ထရီအိုးအသုံးျပဳ၍ တပ္ဆင္ျခင္း၊ ဆင္မ်ား      ေၾကာက္လန္႔တတ္သည့္     ေဗ်ာက္အိုးေဖာက္ျခင္း၊      ဝါးဆစ္ပိုင္းမ်ား      မီး႐ႈိ႕အသံျပဳျခင္း၊       င႐ုတ္သီးႏွင့္ တာယာစမ်ားမီး႐ႈိ႕ျခင္း၊  ေရာင္ျပန္ျပား မ်ား ခ်ိတ္ဆြဲျခင္း  စသည္တို႔ကို   ျပဳလုပ္ ႏိုင္ေၾကာင္းလည္း သိရွိရသည္။
ဆင္မ်ားကို     ကာကြယ္ထိန္းသိမ္း ေစာင့္ေရွာက္မႈႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း  ေရွးျမန္မာမင္းမ်ား  လက္ထက္ကပင္  ဆင္ထိန္းသိမ္းေရးေဆာင္ရြက္ခဲ့မႈမ်ားကို  သမိုင္းအေထာက္အထားမ်ားအရ     ေတြ႕ရွိရသည္။ ၁၈၇၉ ခုႏွစ္ ကုန္းေဘာင္ ေခတ္ကာလတြင္  ဆင္ထိန္းသိမ္းေရး  ဥပေဒျပ႒ာန္းခဲ့ေၾကာင္းႏွင့္    ၁၈၈၃  ခုႏွစ္တြင္  ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေရးဆြဲၿပီး  ျပ႒ာန္းခဲ့ေၾကာင္းလည္း  ေတြ႕ရွိရသည္။  ၁၉၃၆ ခုႏွစ္   ၿဗိတိသွ်   ကိုလိုနီအစိုးရ ေခတ္တြင္ သားရဲတိရၧာန္ကာကြယ္ေရး ဥပေဒ(The Wildlife  Protection Act 1936) ကို   ထုတ္ျပန္ျပ႒ာန္းခဲ့ေၾကာင္း   သိရွိရသည္။   ၁၉၉၄ ခုႏွစ္တြင္  ျပ႒ာန္းခဲ့သည့္  ေတာ႐ိုင္းတိရၧာန္ႏွင့္  သဘာဝအပင္မ်ား  ကာကြယ္ေရးႏွင့္  သဘာဝနယ္ေျမမ်ား   ထိန္းသိမ္းေရးဥပေဒ၌    ဆင္ကို    လုံးဝကာကြယ္သည့္     ေတာ႐ိုင္းတိရၧာန္အျဖစ္ အမိန္႔ထုတ္ျပန္ ကာကြယ္သတ္မွတ္ထားခဲ့ပါသည္။
ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ားကို  ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ရန္  ဆင္က်က္စား ေနထိုင္သည့္ သဘာဝသစ္ေတာနယ္ေျမမ်ားကို တည္ဆဲဥပေဒအရ သဘာဝထိန္း သိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား (Protected Areas) အျဖစ္ သတ္မွတ္ဖြဲ႕စည္းထားၿပီး စုစု ေပါင္း  ဧရိယာ  ၉၈၆၁ ဒသမ ၇၇  စတုရန္းမိုင္ ရွိပါသည္။  ျပည္ေထာင္စုသမၼတျမန္မာ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရ၏  ၂ဝ၁၈ ခုႏွစ္ ေမလ  ၂၁ ရက္ေန႔တြင္ အသစ္ျပ႒ာန္းခဲ့သည့္ ဇီဝမ်ဳိးစုံမ်ဳိးကြဲႏွင့္  သဘာဝထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမမ်ား  ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း ဆိုင္ရာဥပေဒတြင္ မ်ဳိးသုဥ္းမည့္အၲရာယ္မွ   လုံးဝကာကြယ္ထားသည့္   ေတာ႐ိုင္း တိရၧာန္ျဖစ္သည့္ ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ားႏွင့္  ႏိုင္ငံတကာကူးသန္းေရာင္းဝယ္ရာတြင္  ထိန္းခ်ဳပ္ကာကြယ္ထားသည့္   ဆင္မ်ဳိးစိတ္မ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍    က်ဴးလြန္သည့္    ျပစ္မႈမ်ားအတြက္  ျပစ္ဒဏ္ကို   တိုးျမႇင့္ထားပါသည္။
ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိ
သစ္ေတာဦးစီးဌာနသည္  မိတ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားျဖစ္သည့္  သားငွက္ထိန္း သိမ္းေရးအဖြဲ႕ (ျမန္မာႏိုင္ငံအစီစဥ္) (Wildlife Conservation Society-WCS)၊  ကမၻာ့သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ  ရန္ပုံေငြအဖြဲ႕ (World Wide Fund for Nature-WWF)? Smithsonian Institutions ၊ ေတာ႐ိုင္းတိရၧာန္ထိန္းသိမ္း ေရး မိတ္ေဆြမ်ားအသင္း(Friends of Wildlife)တို႔ႏွင့္  ပူးေပါင္း၍ ေတာဆင္႐ိုင္း မ်ား ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ျခင္း၊  ဆင္ႏွင့္လူပဋိပကၡေလွ်ာ့ခ်ျခင္း၊  ဆင္သတ္မုဆိုးမ်ား အား ေဖာ္ထုတ္အေရးယူျခင္း၊  ဆင္ႏွင့္အစိတ္အပိုင္းမ်ားအား  တရားမဝင္ေရာင္းဝယ္မႈ ကို အေရးယူျခင္းႏွင့္  သိျမင္ႏိုးၾကားမႈ  ျမႇင့္တင္ျခင္းတို႔ကို ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္လ်က္ ရွိပါသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ၏  သဘာဝမွ ေပးအပ္သည့္ အေမြအႏွစ္တစ္ခုျဖစ္ၿပီး ျမန္မာ့သစ္ ေတာမ်ား၏   အဆင္တန္ဆာျဖစ္သည့္   ျမန္မာ့ဆင္မ်ားအား   ေရရွည္တည္တံ့စြာ ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ျခင္းတြင္    ျပည္သူမ်ားက     ဝိုင္းဝန္းပူးေပါင္းကာကြယ္ေစာင့္ ေရွာက္ျခင္းကို လိုအပ္လ်က္ရွိပါသည္။  ျပည္သူမ်ား  ဝိုင္းဝန္းကူညီ ပူးေပါင္း ပါဝင္လာရန္  လူထုအေျချပဳ    ဆင္မုဆိုးေစာင့္ၾကည့္ျခင္း၊  သတင္းေပးပို႔ျခင္းႏွင့္    မိုမိုတို႔ အတြက္  ရင္တြင္းစကားသံ  (Voices for Momos)  လူထုလႈပ္ရွားမႈတို႔ကို   ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိပါသည္။
လူမႈအဖြဲ႕အစည္း  စဥ္ဆက္မျပတ္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရးႏွင့္  ရာသီဥတုေျပာင္းလဲမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရးတို႔အတြက္    အေရးပါသည့္    ေဂဟစနစ္ဝန္ေဆာင္မႈမ်ား    စဥ္ဆက္
မျပတ္ရရွိေရးအတြက္  ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ား၏  အေရးပါပုံကို  သိျမင္မႈျမင့္မားလာရန္၊   ေတာဆင္႐ိုင္းအပါအဝင္ ေတာ႐ိုင္းတိရၧာန္မ်ားျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားသည့္  ေဆးဝါး မ်ား၊ အဆင္တန္ဆာမ်ားကို သုံးစြဲျခင္းမွ  ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း၊ ဟင္းလ်ာမ်ားအား စားသုံးမႈမျပဳျခင္း    စသည့္အေျခခံက်င့္ဝတ္ေကာင္းမ်ားကို   လိုက္နာက်င့္ သုံးလာရန္၊   လိုက္နာက်င့္သုံးရန္၊   နီးစပ္ရာသို႔   တိုက္တြန္းေပးလာေစရန္ႏွင့္ ေတာဆင္႐ိုင္းမ်ားအား   ထိန္းသိမ္းကာကြယ္လိုစိတ္   ကိန္းေအာင္းလာေစရန္  ရည္ရြယ္၍ သစ္ေတာဦးစီးဌာန၊ ျမန္မာ့သစ္လုပ္ငန္းႏွင့္  မိတ္ဖက္အဖြဲ႕အစည္း မ်ားပူးေပါင္းၿပီး  ျမန္မာ့ဆင္ျပတိုက္(Myanmar Elephant Museum) ကို အမ်ားျပည္သူ  ေလ့လာၾကည့္႐ႈႏိုင္ေစေရး   ဖြင့္လွစ္ရန္    စီစဥ္ေဆာင္ရြက္လ်က္ ရွိသည္။
ျမန္မာ့ဆင္မ်ဳိးစိတ္မ်ား  ေရရွည္ရွင္သန္ရပ္တည္ႏိုင္ေရး၊  ျမန္မာ့ေျမေပၚတြင္ ထာဝရတည္ရွိ  က်က္စားႏိုင္ေရး၊  မ်ဳိးသုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္မႈမွ  ကာကြယ္တားဆီး ႏိုင္ေရးတို႔အတြက္   အစိုးရဌာနမ်ား၊    ႏိုင္ငံတကာဆင္ထိန္းသိမ္းေရးအဖြဲ႕မ်ား ႏွင့္အတူ   ပူးေပါင္း၍  ဆင္တို႔၏  ေနရင္းေဒသမ်ားကို ထိန္းသိမ္းရန္၊ ဆင္ႏွင့္ လူပဋိပကၡျဖစ္ပြားမႈမ်ားကို      ေလ်ာ့နည္းေစရန္       ေျဖရွင္းမည့္      နည္းလမ္းမ်ား  ရွာေဖြရန္၊  ဆင္ႏွင့္  ဆင္အစိတ္အပိုင္းမ်ားကို  တရားမဝင္  အမဲလိုက္သတ္ျဖတ္ ျခင္း၊ တရားမဝင္ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ျခင္းတို႔ကို ထိေရာက္စြာ တားဆီးကာကြယ္ ရန္ႏွင့္   အိမ္ေမြးဆင္မ်ားကို  စနစ္တက်မွတ္ပုံတင္ ထိန္းသိမ္းရန္တို႔ကို ရည္ရြယ္ၿပီး ျမန္မာ့ဆင္မ်ဳိးစိတ္မ်ား ထိန္းသိမ္းေရးဆိုင္ရာလုပ္ငန္း စီမံခ်က္(Myanmar Elephant Conservation Action Plan- MECAP) ႏွင့္အညီ  အေကာင္ အထည္ေဖာ္ ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိေၾကာင္းလည္း  သိရွိရသည္။

ထို႔ေၾကာင့္   ျမန္မာ့ဆင္မ်ား၏  အနာဂတ္ေရရွည္ရွင္သန္ရပ္တည္ေရး  အၲရာယ္ကင္းရွင္းစြာ  ရွင္သန္က်က္စားေနထိုင္ႏိုင္ေရးတို႔အတြက္  ဆင္တို႔၏ ေနရင္းေဒသမ်ား ျပန္လည္ထိန္းသိမ္းေရး၊  ဆင္စားက်က္မ်ား ျပန္လည္ထူေထာင္ ေရး၊ ဆင္ႏွင့္  လူပဋိပကၡျဖစ္ပြားမႈမ်ား  ေလ်ာ့နည္းပေပ်ာက္ေစေရး၊  ဆင္ႏွင့္ ဆင္အစိတ္အပိုင္းမ်ား တရားမဝင္ သတ္ျဖတ္ျခင္း၊ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ျခင္းမ်ားကို ထိေရာက္စြာ     ကာကြယ္တားဆီးႏိုင္ေရးတို႔အတြက္     ျမန္မာ့ဆင္မ်ဳိးစိတ္မ်ား    ေရရွည္တည္တံ့ေစရန္   ျပည္သူလူထုတစ္ရပ္လုံးမွ  ဗဟုသုတ၊   အသိအျမင္မ်ား   ႏိုးၾကားလာၿပီး  ဝိုင္းဝန္းပူးေပါင္းပါဝင္  ထိန္းသိမ္းႏိုင္ၾကေစေရး  ကမၻာ့ဆင္မ်ားေန႔ ကို   ႀကဳိဆိုဂုဏ္ျပဳေသာအားျဖင့္   ဤေဆာင္းပါးကို   ေရးသားတင္ျပလိုက္ရ ပါသည္။

ဝင္းႏုိင္ေသာ္