ကမၻာေပၚတြင္ အရည္အေသြးအေကာင္းဆုံး ပတၱျမားေက်ာက္မ်ားထြက္ရွိသည့္ ေနရာသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံအထက္ပိုင္း မိုးကုတ္ရတနာေျမျဖစ္သည္။ မိုးကုတ္သည္ ယခင္က စစ္ကိုင္းတိုင္းေဒသႀကီး ေရႊဘိုခ႐ိုင္အတြင္း ၿမိဳ႕နယ္တစ္ခုအျဖစ္ စာရင္း ဝင္ခဲ့ေသာ္လည္း ယခုအခါ မၲေလးတိုင္းေဒသႀကီး ျပင္ဦးလြင္ခ႐ိုင္တြင္ ပါဝင္သည္။
ပတၱျမားတြင္းခ႐ိုင္
မိုးကုတ္ၿမိဳ႕သည္ မၲေလးၿမိဳ႕မွ ၁၂၈ မိုင္ ကြာေဝးလ်က္ အေရွ႕ဘက္ႏွင့္ ေတာင္ ဘက္တြင္ ေက်ာက္မဲၿမိဳ႕နယ္၊ ေျမာက္ဘက္တြင္ မိုးမိတ္ၿမိဳ႕နယ္၊ အေနာက္ဘက္တြင္ သပိတ္က်င္းၿမိဳ႕နယ္တို႔ႏွင့္ ထိစပ္ေနကာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ၿဗိတိသွ်တို႔သိမ္းယူၿပီးစ အခ်ိန္က မိုးကုတ္သည္ ခ႐ိုင္ၿမိဳ႕ျဖစ္ခဲ့ၿပီး ပတၱျမားတြင္းခ႐ိုင္ဟု ေခၚဆိုခဲ့သည္။ ၁၉၂ဝ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ပတၱျမားတြင္းခ႐ိုင္ကို ဖ်က္သိမ္း၍ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕နယ္ကို ကသာ ခ႐ိုင္ေအာက္တြင္ ထားရွိခဲ့သည္။
မိုးကုတ္ၿမိဳ႕သည္ ေျမာက္လတၱီတြဒ္ ၂၂ ဒီဂရီ ၅၈ မိနစ္ႏွင့္ အေရွ႕ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ ၉၆ ဒီဂရီ ၁၁ မိနစ္တြင္ တည္ရွိသည္။ အေရွ႕အေနာက္ မိုင္ ၃ဝ ႏွင့္ ေတာင္ေျမာက္ ၁၄ ဒသမ ၁၂ မိုင္ရွိ၍ စတုရန္းမိုင္ ၄၂၃ ဒသမ ၆ဝ မိုင္ က်ယ္ဝန္းသည္။ ရွမ္းကုန္း ျပင္ျမင့္၏ အေနာက္ဘက္စြန္းတြင္ ဧရာဝတီျမစ္မွ အေရွ႕ဘက္သို႔ ၃၆ မိုင္ ကြာေဝးၿပီး ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္ ပ်မ္းမွ် ၃၈၅၈ ေပ အျမင့္တြင္ တည္ရွိေနသည့္ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕၏ အနိမ့္ဆုံးေနရာျဖစ္သည့္ ၿမိဳ႕လယ္အင္းႀကီးသည္ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာ ျပင္အထက္ ၃၆၄၅ ေပ ျမင့္သည္။
ေက်ာက္ေတာင္မ်ားထူထပ္သည့္ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ကို ဝန္းရံထားေသာေတာင္မ်ားသည္ ေပ ၇၅ဝဝ အထိ ျမင့္မားၾကသည္။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕၏ အေရွ႕ဘက္တြင္ ၆၇၃၃ ေပျမင့္ေသာ ေၾကးနီေတာင္၊ အေနာက္ဘက္တြင္ ၅၃၄၅ ေပျမင့္ေသာ ပင့္ကူေတာင္၊ ေျမာက္ ဘက္တြင္ ၅၆ဝ၆ ေပျမင့္ေသာ ထင္း႐ွဴးေတာင္ႏွင့္ ေတာင္ဘက္တြင္ ၇၅၄၄ ေပျမင့္ ေသာ ေတာင္မည္းေတာင္တို႔ ဝိုင္းရံထားေသာ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕သည္ ေတာင္မ်ားအၾကား တြင္ ဒယ္အိုးတစ္လုံးပုံစံ တည္ရွိေနေပသည္။
မိုးကုတ္ၿမိဳ႕၏ေျမသားသည္ လိပ္သည္းေက်ာက္ႏွင့္ ပုံေဆာင္ထုံးေက်ာက္ မ်ားျဖစ္ၿပီး ယင္းေက်ာက္မ်ားမွ ပတၱျမား၊ နီလာ၊ ေက်ာက္နီ၊ ဣႏၵနီလာ၊ ဥႆဖရား၊ ဖရဲအူ၊ ေမ်ာ၊ ေျပာင္ေခါင္းစိမ္း၊ နဂါးသြဲ႕၊ မွတ္မီးစသည့္ ေက်ာက္မ်ား ထြက္ရွိသည္။ ေက်ာက္မ်က္ရတနာမ်ား ေပါမ်ားၾ<ြကယ္ဝသျဖင့္ မိုးကုတ္တြင္ ေပါက္တူးတစ္ေခ်ာင္း ႏွင့္ ဒယ္အိုးတစ္လုံးရွိလွ်င္ အခ်ိန္မေရြးခ်မ္းသာသြားႏိုင္သည့္ အခြင့္အေရးရွိေၾကာင္း ေျပာစမွတ္ျပဳခဲ့ၾကရသည္။ မိုးကုတ္၏ ပတၱျမားထြက္ရွိသည့္ ေျမေက်ာသည္ မိုးမိတ္၊ တေကာင္း၊ သပိတ္က်င္းအထိ က်ယ္ျပန္႔ကာ ၁၉၁၆ စတုရန္းမိုင္ က်ယ္ဝန္းသည္ဟု ဆိုသည္။
မိုးကုတ္ ႏွစ္ ၈ဝဝ
မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ကိုတည္ထားခဲ့သည့္ သကၠရာဇ္ကို ''ကိတ္ နဂါး ၾ<ြကက္ သုံးေဖာ္ယွက္၊ ေက်ာက္မ်က္ရတနာ ေပၚထြက္လာ၊ ဂႏၶာလတိုင္း သမိုင္းပြင့္ဆန္း ပင္သဖန္းဟု၊ ေမာ္ကြန္းထိုးထုတ္ ၿမိဳ႕မိုးကုတ္''ဟု အစဥ္အဆက္ မွတ္သားခဲ့ၾကသည္။ ကိတ္သည္ ၉၊ နဂါးသည္ ၇ ႏွင့္ ၾ<ြကက္သည္ ၅ ဂဏန္းတို႔ကို ကုိယ္စားျပဳသျဖင့္ ယင္းတို႔ကို ေျပာင္းျပန္ယူလွ်င္ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ကိုတည္ခဲ့သည့္ သကၠရာဇ္ ၅၇၉ ခုႏွစ္ကို ရရွိသည္။ ထုိႏွစ္တြင္ သဖန္းပင္ရြာကို ဦးစြာတည္ခဲ့ၿပီး မိုးကုတ္ၿမိဳ႕အျဖစ္ ဆက္လက္တည္ ေထာင္ခဲ့သည္။
မိုးကုတ္ရာဇဝင္မ်ား၏ အဆိုမ်ားအရ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၅၇၉ ခုႏွစ္ မိုးမိတ္ေစာ္ဘြား သိုဟန္ဖက္လက္ထက္တြင္ ယခု မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ျဖစ္လာမည့္ေနရာ၌ အမဲလိုက္မုဆိုး ရွမ္းသုံးဦးသည္ ေတာလည္ထြက္ခဲ့စဥ္ အခ်ိန္လြန္သြားသျဖင့္ သဖန္းပင္ႀကီးတစ္ပင္ တြင္ ခိုနားအိပ္စက္ခဲ့ၾကသည္။ မိုးလင္းခ်ိန္တြင္ သဖန္းပင္ေအာက္ရွိေခ်ာက္ထဲ၌ က်ီးကန္းမ်ား ဝိုင္းအုံေအာ္ေနၾကသျဖင့္ သြားၾကည့္ၾကရာ နီရဲေနသည့္ေက်ာက္တုံး မ်ားကို ေတြ႕ရသည္။ က်ီးကန္းမ်ားက ရဲရဲနီေနသည့္ ေက်ာက္တုံးမ်ားကို သားတစ္ အမွတ္ျဖင့္ ေအာ္ေနၾကေၾကာင္း ေတြ႕ၾကရၿပီးေနာက္ မုဆိုးမ်ားသည္ ေက်ာက္မ်ားကို ယူေဆာင္ကာ မိုးမိတ္ေစာ္ဘြားထံ ဆက္သခဲ့ၾကသည္။
မိုးမိတ္ေစာ္ဘြားက မုဆိုးမ်ားဆက္သသည့္ ပတၱျမားမ်ားသည္ အဖိုးတန္ ေက်ာက္မ်ားျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိသျဖင့္ မုဆိုးမ်ားအား ဆုေငြမ်ားေပးကာ ေက်ာက္ မ်ားထြက္ရွိသည့္ေနရာကို ထိန္းသိမ္းထားေစခဲ့သည္။ ေစာ္ဘြားသည္ ေက်ာက္တြင္း ကို ေစာင့္ေရွာက္မည့္သူမ်ားအား ႏွစ္စဥ္ ေထာက္ပံ့ေၾကးမ်ားခ်ီးျမႇင့္လ်က္ ေနထိုင္ ေစခဲ့ရာမွ ရွမ္းလူမ်ိဳးမ်ားသည္ သဖန္းပင္ႀကီးအနီးတြင္ ရြာတည္ခဲ့ၾကကာ သဖန္းပင္ရြာ ေပၚထြန္းလာခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မိုးကုတ္အစ သဖန္းပင္ကဟု ဆိုခဲ့ၾကၿပီး က်ီးကန္း မ်ားေအာ္ျမည္ခဲ့သည့္ေတာင္သည္ က်ီးအာေတာင္ဟု အမည္တြင္ခဲ့သည္။
သဖန္းပင္ရြာရွိ ပတၱျမားတြင္းမ်ားကို ေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ၾကသည့္ ရွမ္းလူမ်ိဳးမ်ား သည္ မိုးကုတ္ခ်ိဳင့္ဝွမ္းအတြင္း တိုးခ်ဲ႕ေနထိုင္ၾကရာမွ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့သည္။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕သည္ မူလတည္ထားခဲ့စဥ္က မိုးမိတ္ေစာ္ဘြားမ်ား၏ လက္ေအာက္ခံ နယ္တစ္ခုအျဖစ္ တည္ရွိခဲ့ၿပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္ ျမန္မာဘုရင္မ်ားက ပိုင္ဆိုင္ခဲ့သည္။ သာလြန္မင္းလက္ထက္တြင္ ရွမ္းတို႔သည္ မိုးကုတ္ေျမကို လက္လႊတ္ခဲ့ရေၾကာင္း၊ မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္တြင္ မိုးကုတ္မွ ပတၱျမားမ်ားကို တူးေဖာ္၍ အေနာက္ ႏိုင္ငံသားမ်ားႏွင့္ အေရာင္းအဝယ္ ျပဳလုပ္ေၾကာင္း၊ သီေပါမင္းလက္ထက္တြင္ ျပင္သစ္တို႔သည္ မိုးကုတ္၌ ပတၱျမားတူးေဖာ္လုပ္ကိုင္ခြင့္ ရရွိခဲ့သျဖင့္ အဂၤလိပ္တို႔က ျပင္သစ္တို႔ ျခယ္လွယ္မည္ကို အလြန္စိုးရိမ္ခဲ့ေၾကာင္း၊ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၈၆ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္တပ္မ်ား မိုးကုတ္သို႔ ခ်ီတက္လာစဥ္ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕သား ဗိုလ္သာစီႏွင့္ ဗိုလ္ရြတ္ တို႔ ဦးေဆာင္ကာ ရြပ္ရြပ္ခြၽံခြၽံ ခုခံတိုက္ခိုက္ခဲ့ေၾကာင္း ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္းတြင္ မွတ္ တမ္းတင္ေရးသားထားေပသည္။
မိုးကုတ္ အမည္နာမ
မိုးကုတ္ဟူသည့္ အမည္သည္ ရွမ္းအမည္ မိန္းကြတ္မွ ဆင္းသက္လာကာ မိန္း သည္ ၿမိဳ႕၊ ကြတ္သည္ ေကြ႕ေကာက္ျခင္းဟု အဓိပၸာယ္ထြက္ရွိသည္။ ေကာက္ေကြ႕ေန သည့္ ေတာင္ၾကားတြင္ ေကြ႕ေကြ႕ေကာက္ေကာက္တည္ရွိေနသည့္ၿမိဳ႕ဟု ဆိုလိုသည့္ အတိုင္း ေကာက္ေကြ႕ေနသည့္ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕၏႐ႈခင္းကို ၿမိဳ႕အေရွ႕ဘက္ရွိ ေၾကးနီေတာင္ စခန္းမွ ျမင္ၾကရေပသည္။
မိုးကုတ္သည္ ရွမ္းအမည္ မိန္းကုမွ ဆင္းသက္လာသည္ဟုလည္း ဆိုၾကသည္။ ကုသည္ ရွမ္းဘာသာစကားအရ ခေမာက္ျဖစ္သျဖင့္ မိန္းကုကို ခေမာက္ၿမိဳ႕ဟု ရည္ၫႊန္းသည္။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕သည္ ခေမာက္ကို လွန္ထားသည့္အလား ခ်ိဳင့္ဝွမ္း အတြင္း တည္ရွိေနသျဖင့္ ရွမ္းတုိ႔က မိန္းကုဟုေခၚဆိုခဲ့ၾကသည္ဟုလည္း ေျပာစမွတ္ မ်ားရွိခဲ့သည္။ အခ်ိဳ႕ကလည္း မိန္းကတ္(အလြန္ေအးေသာၿမိဳ႕)မွ ေျပာင္းလဲခဲ့သည္ ဟု ဆိုၾကျပန္သည္။
မိုးကုတ္ကုိ ရွမ္းဘာသာျဖင့္ ေခါင္ေငါက္ၿမိဳ႕(ေခါင္ေငါက္ေတာကိုရွင္း၍ တည္ ထားေသာၿမိဳ႕)ဟုလည္းေကာင္း၊ ကံဝမ္ခမ္ေဆာက္မိန္း(မိုးေစာေစာခ်ဳပ္ေသာၿမိဳ႕) ဟု လည္းေကာင္း ေခၚတြင္ခဲ့ၾကသည္။
သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္ ပတၱျမားေျမ
ျမန္မာ့ပတၱျမားမ်ား ေရာင္းဝယ္ရန္ ပဲခူးသို႔ ပထမဆုံးေရာက္ရွိလာသည့္ အီတလီ လူမ်ိဳး ဗားသီးမား၏ မွတ္တမ္းတြင္ ပဲခူးမွ ရက္ ၃ဝ ခရီးကြာလွမ္းသည့္ ကပၸလန္တြင္ ပတၱျမားေက်ာက္မ်ားထြက္ရွိေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ေပၚတူဂီလူမ်ိဳး ဘာဆိုစား၏ မွတ္တမ္းတြင္လည္း အင္းဝေနျပည္ေတာ္တြင္ အလြန္ၾ<ြကယ္ဝသည့္ ကပၸလန္ရွိ ေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ့ရာ ကပၸလန္သည္ က်ပ္ျပင္ကို နားၾကားလြဲ၍ ေခၚဆိုခဲ့ေသာအမည္ဟု ယူဆခဲ့ၾကသည္။
မိုးမိတ္ေစာ္ဘြား ေဆက်င္ဖ ေခၚ သိုက်င္ဘြား၏ညီျဖစ္သူ ေဆငံဖ ေခၚ သိုငံဘြား (ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၇၇၆-၇၇၉)သည္ ပတၱျမားတြင္းသခင္ဟု အဓိပၸာယ္ရေသာ ခြန္စပ္ေမာ္ဆိုင္ဘြဲ႕ကို ခံယူကာ မိုးမိတ္ေစာ္ဘြား အစဥ္အဆက္သည္ ပတၱျမားတြင္း မ်ားကို ပိုင္ဆိုင္ခဲ့ၾကသည္။ အင္းဝ ပထမမင္းေခါင္လက္ထက္(ခရစ္ႏွစ္ ၁၄ဝ၁-၁၄၂၂) ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၇၇၇ ခု ေတာ္သလင္းလျပည့္ေက်ာ္ ၁၂ ရက္တြင္ မိုးကုတ္ ပတၱျမားေျမကို ျမန္မာဘုရင္ပိုင္ ျမစ္စဥ္ ၁၂ ရြာျဖစ္သည့္ သပိတ္က်င္း၊ စမၸာယ္နဂိုရ္၊ တြင္းငယ္၊ ဆူးပုပ္၊ သက္ငယ္က်င္း၊ ၾကာညႇပ္၊ ပုတီးျဖဴ၊ တေကာင္း၊ ပုေလြရွည္၊ ေရွာ္ပင္၊ ေက်ာက္ထုံးႀကီး၊ ေရႊကူတို႔ႏွင့္ လဲလွယ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ျမန္မာဘုရင္သည္ မိုးကုတ္နယ္ကို အေရွ႕သို႔လားေသာ္ ဝကၤပါေတာင္၊ အေနာက္သို႔လားေသာ္ ေတာင္ ေတာ္စခန္း၊ ေျမာက္သို႔လားေသာ္ အုပ္ေဆာင္းေတာင္၊ ေတာင္သို႔လားေသာ္ သက္ ကန္းစင္ရြာမ်ားဟု နယ္နိမိတ္ ပိုင္းျခားခဲ့သည္။
ေညာင္ဦးၿမိဳ႕ ေရႊစည္းခုံေစတီေတာ္ရင္ျပင္တြင္ တည္ရွိသည့္ ကၻာ့မွတ္တမ္း အေမြအႏွစ္စာရင္းဝင္ ဘုရင့္ေနာင္မင္း ေခါင္းေလာင္းစာတြင္ ဘုရင့္ေနာင္မင္း တရား(ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၁- ၁၅၈၁)သည္ သကၠရာဇ္ ၉၁၈ ခုႏွစ္ တပို႔တြဲလဆုတ္ ၁၁ ရက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၅၇ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၂၅ ရက္) တနလၤာေန႔တြင္ မိုးမိတ္၊ သီေပါ ပတၱျမားတြင္းကို ေအာင္ေတာ္မူခဲ့သည္ဟု ေရးထိုးထားသည္။ သို႔ေသာ္ ဘုရင့္ေနာင္ နတ္ရြာစံၿပီး သားေတာ္ နႏၵဘုရင္လက္ထက္တြင္ မိုးမိတ္ေစာ္ဘြားသည္ မိုးကုတ္ ရတနာေျမကို ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ခဲ့သည္။
ဒုတိယအင္းဝေခတ္ ေညာင္ရမ္းမင္း မင္းရဲနႏၵမိတ္လက္ထက္(ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၉၇-၁၆ဝ၅)တြင္ မိုးကုတ္ကို ျပန္လည္ေပးအပ္ရန္ အမိန္႔ျပန္တမ္းထုတ္ခဲ့သည္။ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၉၅၉ ခုႏွစ္ သီတင္းကြၽတ္လဆန္း ၅ ရက္တြင္ ထုတ္ျပန္သည့္ နာခံေတာ္ ေျပာ့ႀကီး အမိန္႔ေတာ္အရ မိုးကုတ္ကို ျပန္လည္ရယူခဲ့ေၾကာင္း မိုးကုတ္သမိုင္း စာအုပ္တြင္ ေဖာ္ျပထားသည္။ ေညာင္ရမ္းမင္းသည္ မိုးကုတ္ကို ျပန္လည္ရရွိၿပီး ေနာက္ အေရွ႕ရပ္စု မိုးကုတ္၊ အေနာက္ရပ္စု ကသည္းႏွင့္ က်ပ္ျပင္တြင္ စို႔သူႀကီး တစ္ဦးစီ ခန္႔အပ္၍ အုပ္ခ်ဳပ္ေစခဲ့သည္။ မိုးကုတ္သုံးစုိ႔ဟု အမည္တြင္ခဲ့သည့္ ယင္း ေနရာသုံးခုအနက္ မိုးကုတ္ စို႔သူႀကီးသည္ သီရိဝဋနရာဇာ၊ အေနာက္ကသည္း စို႔သူႀကီးသည္ သိရိေဇယ်ရာဇာႏွင့္ က်ပ္ျပင္စို႔သူႀကီးသည္ ေဇယ်ရာဇာဘြဲ႕ခံ ပုဂၢိဳလ္ မ်ားျဖစ္ၾကသည္။
အေနာက္ဘက္လြန္မင္းလက္ထက္(ခရစ္ႏွစ္ ၁၆ဝ၅-၁၆၂၈)တြင္လည္း မိုးကုတ္ ကို ျမန္မာမင္းပိုင္ခဲ့ကာ သာလြန္မင္းလက္ထက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၆၂၈-၁၆၄၈)တြင္ ခမည္း ေတာ္ ေညာင္ရမ္းမင္းလက္ထက္ကအတိုင္း မိုးကုတ္သည္ ျမန္မာမင္းပိုင္နယ္ေျမျဖစ္ ေၾကာင္း အမိန္႔ေတာ္ျပန္တမ္း ထုတ္ခဲ့သည္။ ျပည္မင္းလက္ထက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၆၆၁-၁၆၇၂)တြင္ ကၻာေက်ာ္ ငေမာက္ပတၱျမားႀကီးကို ရရွိခဲ့ေပသည္။
ကုန္းေဘာင္ဆက္ ေျမဒူးမင္းလက္ထက္(ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၆၃-၁၇၇၆)တြင္ မိုးမိတ္ ေစာ္ဘြားသည္ ဆက္ၿမဲျဖစ္ေသာ အခြန္ဘ႑ာေတာ္မ်ား မဆက္သ သျဖင့္ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၁၁၂၅ ခုႏွစ္ ျပာသိုလဆန္း ၂ ရက္(ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၆၃ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၅ ရက္)တြင္ မိုးမိတ္ေစာ္ဘြား ေစာခြန္ၫြန္႔သို႔ အမိန္႕ေတာ္ထုတ္၍ သိမ္းပိုက္ခဲ့ရျပန္သည္။
မင္းတုန္းမင္းလက္ထက္(ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၅၃-၁၈၇၈)တြင္ မိုးကုတ္ပတၱျမားသည္ အထူးထင္ရွားခဲ့ကာ အေနာက္ႏိုင္ငံ ကုန္သည္မ်ားႏွင့္ အေရာင္းအဝယ္မ်ား ျပဳလုပ္ ခဲ့သည္။
သီေပါမင္းလက္ထက္(ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၇၈-၁၈၈၅) လက္ထက္တြင္ ျပင္သစ္တို႔က ႏွစ္စဥ္ အခြန္ေတာ္ ေငြက်ပ္သုံးသိန္း ေပးသြင္း၍ မိုးကုတ္၊ က်ပ္ျပင္ႏွင့္ ကသည္းရွိ ပတၱျမားတြင္းမ်ားကို တူးေဖာ္ခြင့္ျပဳရန္ ေလွ်ာက္ထားခဲ့ကာ လွ်ိဳ႕ဝွက္ သေဘာတူညီ ခ်က္တစ္ရပ္ကို ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့သည္။ သီေပါမင္းသည္ မိုးကုတ္ေက်ာက္တြင္းကို ျပင္သစ္ ကုမၸဏီMessrs Bonvellein & Co. အား ငွားရမ္းခ ရယူ၍ လုပ္ကိုင္ခြင့္ေပးခဲ့ သည္။ သို႔ေသာ္ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလိပ္တို႔က ျမန္မာႏိုင္ငံကို သိမ္းပိုက္ခဲ့ၿပီးေနာက္ ျမန္မာ့ ပတၱျမားနယ္ေျမသည္ နယ္ခ်ဲ႕တို႔၏လက္ေအာက္သို႔ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။
ငေမာက္ပတၱျမား
အဂၤလိပ္-ျမန္မာ တတိယစစ္အၿပီးတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရးႏွင့္အတူ ေပ်ာက္ဆုံးသြားခဲ့သည့္ ငေမာက္ပတၱျမားကို မိုးကုတ္ပတၱျမားနယ္ေျမ အင္းေခါင္းမွ ရရွိခဲ့သည္ဟုဆိုကာ အခ်ိဳ႕ကလည္း အင္ၾကင္းေတာင္ႏွင့္ ေက်ာက္ေဆာင္လူး ေတာင္မ်ားမွ ရရွိခဲ့သည္ဟု ဆိုၾကသည္။ မိုးကုတ္နယ္တြင္ စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ကိုင္ေနသည့္ ခ်င္းတြင္းနယ္သား ငေမာက္သည္ မိမိျခံအတြင္းမွ ၿပိဳးၿပိဳးျပက္ ျပက္ လင္းလက္ေနသည့္ ပတၱျမားႀကီးတစ္လုံးကို ေတြ႕ရွိခဲ့ရာ ႏွစ္ပိုင္းခြဲ၍ တစ္ပိုင္း ကို ေယာက္ဖျဖစ္သူ ေမာင္ေရႊအား ျပည္ပသို႔ သြားေရာက္ေရာင္းခ်ေစခဲ့သည္။
က်န္တစ္ပိုင္းကို ေညာင္ရမ္းေခတ္ဘုရင္ ပင္းတလဲမင္း(ခရစ္ႏွစ္ ၁၆၄၈-၁၆၆၁)ထံ ဆက္သခဲ့ရာ ငေမာက္ပတၱျမားဟု ထင္ရွားခဲ့သည္။
ငေမာက္ပတၱျမားသည္ အေလးခ်ိန္ ရတီ ၉ဝ ရွိ၍ လုံးေခ်ာေသြးထားသည့္ ေက်ာက္ျဖစ္ကာ ဝါဂြမ္းစ သို႔မဟုတ္ ႏြားႏို႔တြင္ ထည့္ထားပါက ဂြမ္းစႏွင့္ ႏြားႏို႔တို႔ သည္ အနီေရာင္သန္းလာသည္ဟု ဆိုသည္။ ျမန္မာ့နန္းစဥ္ ပတၱျမားမ်ားအနက္ ငေမာက္ပတၱျမားသည္ အထင္ရွားဆုံးျဖစ္သည္။ အျခား နန္းစဥ္ပတၱျမားမ်ားျဖစ္ၾက သည့္ ရတီ ၂ဝ အေလးခ်ိန္ရွိေသာ ေလွာ္ကားတင္ေလး(သကၠရာဇ္ ၁၁၄၇ ခုႏွစ္)၊ ၄၉ ရတီ အေလးခ်ိန္ရွိေသာ ေလွာ္ကားတင္ႀကီး(သကၠရာဇ္ ၁၁၉၉ ခုႏွစ္)၊ ရွစ္ရတီ အေလးခ်ိန္ရွိေသာ စံေက်ာက္လယ္သီးေရ(သကၠရာဇ္ ၁၂ဝ၉ ခုႏွစ္)၊ ေျခာက္ရတီ အေလးခ်ိန္ရွိသည့္ ဆင္မေတာ္ေက်ာက္(သကၠရာဇ္ ၁၂ဝ၉ ခုႏွစ္)၊ ၁ဝ ရတီ အေလး ခ်ိန္ရွိသည့္ နဂါးဗိုလ္မ်ိဳးဝင္ေက်ာက္ေတာ္(သကၠရာဇ္ ၁၂ဝ၉ ခုႏွစ္)တို႔သည္လည္း မိုးကုတ္ေဒသမွထြက္ရွိသည့္ အဖိုးတန္ ပတၱျမားမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။
ဘုရင္ထံဆက္သသည့္ ပတၱျမားေက်ာက္၏အဆင့္ကို မူတည္လ်က္ ဆင္၊ ေလွာ္ ကားငယ္၊ ေလွာ္ကားႀကီး စသည္တို႔ျဖင့္ တင္ေဆာင္လာခဲ့ၾကရသျဖင့္ ဆင္တင္ ပတၱျမား၊ ေလွာ္ကားငယ္တင္ ပတၱျမား၊ ေလွာ္ကားႀကီးတင္ပတၱျမား စသည္ျဖင့္ အေခၚအေဝၚမ်ား ေပၚေပါက္လာခဲ့ရာ ငေမာက္ပတၱျမားသည္ ေလွာ္ကားႀကီးတင္ ပတၱျမားျဖစ္သည္။ ေပ်ာက္ဆုံးေနသည့္ ငေမာက္ပတၱျမားကို အဂၤလိပ္အစိုးရ လက္ ထက္ကပင္ စုံစမ္းမႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း အေျဖတစ္စုံတစ္ရာ မရရွိခဲ့သည့္ အျပင္ ၿဗိတိသွ်ဘုရင္မႀကီး၏ သရဖူအလယ္တြင္ ထည့္သြင္းထားသည့္ ပတၱျမား ႀကီးကို ငေမာက္ပတၱျမားဟု ယူဆမႈမ်ားလည္း ရွိခဲ့သည္။
မိုးကုတ္၏ ပထဝီဝင္
မိုးကုတ္ၿမိဳ႕သည္ ေတာင္ကုန္းေတာင္တန္းထူထပ္၍ ေျမျပန္႔အနည္းငယ္သာ ရွိေသာ ေဒသျဖစ္ကာ ေရဆင္းအျဖစ္ ၁၂ မိုင္ ရွည္ေသာ ကင္းေခ်ာင္းႏွင့္ ၁၁ မိုင္ရွည္ ေသာ နမ့္ပိုင္ေခ်ာင္းတို႔ စီးဆင္းေနသည္။ မိုးမ်ားေသာ ေတာင္ေပၚေဒသျဖစ္သည့္ မိုးကုတ္သည္ အျမင့္ဆုံးအပူခ်ိန္ ၃၅ ဒသမ ၇ ဒီဂရီ စင္တီဂရီတ္ရွိကာ အနိမ့္ဆုံး အပူခ်ိန္သည္ ဝ ဒသမ ၅ ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ျဖစ္သည္။ ၂ဝ၁၇ ခုႏွစ္တြင္ မိုးရြာရက္ ၁၃၁ ရက္ရွိခဲ့၍ မိုးေရခ်ိန္ ၁ဝ၄ ဒသမ ၁၃ လက္မ ရြာသြန္းခဲ့ကာ ေႏြရာသီ အျမင့္ ဆုံးအပူခ်ိန္သည္ ၃၄ ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ႏွင့္ ေဆာင္းရာသီ အနိမ့္ဆုံးအပူခ်ိန္သည္ ၂ ဒသမ ၇ ဒီဂရီ စင္တီဂရိတ္ ရွိသည္။ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ရွိ ရပ္ကြက္ ငါးခုႏွင့္ ေက်းရြာအုပ္စု
၂၉ ခုတြင္ ၂ဝ၁၇ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလကုန္အထိ လူဦးေရ ၁ဝ၈၄ဝ၆ ဦး ေနထိုင္ လ်က္ရွိရာ ႏိုင္ငံျခားသား ၁၈၇၄၂ ဦး ပါဝင္သည္။
ေဒသခံအမ်ားစုသည္ ေက်ာက္မ်က္တူးေဖာ္ျခင္းလုပ္ငန္းျဖင့္ အသက္ေမြး ၾကေသာ္လည္း စိုက္ပ်ိဳးေမြးျမဴေရးလုပ္ငန္းကိုလည္း စီးပြားျဖစ္ လုပ္ကိုင္ၾကသည္။ မိုးကုတ္ေဒသမွ ပတၱျမားသာမက နီလာလည္း အမ်ားအျပား ထြက္ရွိသည့္အျပင္ ၿမိဳ႕နယ္၏ အျခားအဓိကထြက္ကုန္တစ္ခုမွာ လက္ဖက္ျဖစ္သည္။
မိုးကုတ္ၿမိဳ႕နယ္တြင္ ႀကိဳးဝိုင္းသစ္ေတာ ၅၂၂၄၃ ဒသမ ၈၃ ဧကႏွင့္ ႀကိဳးျပင္ သစ္ေတာ ၃ဝ၁၁၁ ဒသမ ၄၃ ဧကတြင္ ကြၽန္းႏွင့္ ပ်ဥ္းကတိုး အနည္းငယ္အျပင္ ေထာက္ၾကံ့၊ ကညင္၊ အင္ၾကင္းစသည့္ အပင္မ်ားႏွင့္ ဝါးမ်ား ေပါက္ေရာက္လ်က္ရွိ သည္။
သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္ထင္ရွားခဲ့သည့္ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕နယ္တြင္ ဘုရား ခုနစ္ဆူ၊ ေစတီ ၂၁၈ ဆူ၊ ပုထိုး ၄၆ ခု၊ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္း ၃ဝ၇ ေက်ာင္းႏွင့္ သီလရွင္ေက်ာင္း ေလး ေက်ာင္း တည္ရွိသည့္အနက္ ေဖာင္ေတာ္ဦး၊ ခ်မ္းသာႀကီး၊ မဟာမုနိ၊ ေရႊကူႀကီး၊ ေဒၚနန္းၾကည့္ေတာင္၊ ပင့္ကူေတာင္ႏွင့္ ေက်ာက္ျပာသာဒ္ဘုရားတို႔သည္ အထင္ရွား ဆုံးျဖစ္သည္။ ထို႔အတူ ခရစ္ယာန္ဘာသာေရး အေဆာက္အအံု ၇၅ ခု၊ အစၥလာမ္ ဘာသာေရးအေဆာက္အအံု သုံးခု၊ ဟိႏၵဴဘုရားေက်ာင္း ၃၅ ခုႏွင့္ တ႐ုတ္ဘုရား ေက်ာင္း ရွစ္ခုတို႔လည္း တည္ရွိေနၾကေပသည္။
ျမန္မာ့ပတၱျမားေျမ မိုးကုတ္ၿမိဳ႕ကို တည္ေထာင္ခဲ့သည္မွာ ယခုအခါ ႏွစ္ေပါင္း ၈ဝဝ ျပည့္ခဲ့ၿပီးျဖစ္ေပသည္။ သမိုင္းအစဥ္အဆက္ ပတၱျမားၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ ထင္ရွား ခဲ့သည့္ မိုးကုတ္သည္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္သာမက ကၻာတြင္ပါ ထင္ရွားသည့္ ရတနာ ေျမအျဖစ္ ႏွစ္ကာလရွည္ၾကာစြာ တည္တံ့ေနဦးမည္သာျဖစ္ေပသည္။ ။
ကိုးကား
(၁) ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း (အတြဲ ၉)
(၂) ပတၱျမားေျမသမိုင္း
(၃) မၲေလးတိုင္းေဒသႀကီး၏ ေဒသဆိုင္ရာအခ်က္အလက္မ်ား
(အေထြေထြအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဦးစီးဌာန)
ေမာင္သာ(ေရွးေဟာင္းသုေတသန)
No comments:
Post a Comment