လီဆူတိုင္းရင္းသားတို႔၏သမိုင္း၊ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ

လီဆူတိုင္းရင္းသားတို႔၏သမိုင္း၊ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ

လီဆူမ်ဳိးႏြယ္သမိုင္း/႐ိုးရာ(မကန)

လီဆူတိုင္းရင္းသားတို႔သည္ ကခ်င္မ်ဳိးႏြယ္စု ဝင္ လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိးျဖစ္ၿပီး ျပည္ေထာင္စုျမန္မာ ႏိုင္ငံအတြင္း မွီတင္းေနထိုင္ေသာ တိုင္းရင္းသား လူမ်ဳိးတစ္ရာေက်ာ္တြင္ ပါဝင္သည္။ ကခ်င္ ျပည္နယ္ႏွင့္ ရွမ္းျပည္နယ္တို႔တြင္ ေနထိုင္ၾက ၿပီး မႏၲေလးတိုင္းေဒသႀကီးႏွင့္ စစ္ကိုင္းတိုင္း ေဒသႀကီးတို႔တြင္လည္း ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနထိုင္ၾကသည္။

လီဆူမ်ဳိးႏြယ္တို႔၏ ပင္ရင္းေဒသမွာ ''မူကူးဒီ'' ဟုေခၚေသာ   မြန္ဂိုလီးယားကုန္းျမင့္ေဒသ တစ္ခုျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။   ''မူကူးဒီ'' ေခၚေဒသတြင္  ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္မွာ   ႏွစ္ ကာလ ၾကာေညာင္းခဲ့ၾကၿပီး ထိုေနရာတြင္ လူဦးေရမ်ားျပားလာေသာအခါ အရပ္မ်က္ႏွာ အသီးသီးသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။ မူကူးဒီေဒသမွတစ္ဆင့္ ေရၾကည္ရာ ျမက္ႏုရာ ေျပာင္းေရႊ႕ခဲ့ရာမွ ရွိပါးေဒသ၊ လေခ်ာ္၊ လာက်ိ ေဒသ(ယခု တ႐ုတ္ျပည္ လန္ေခ်ာင္ေဒသ)တစ္ဝိုက္တြင္လည္း ေနထိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုမွ တစ္ဆင့္ က်ိဒူ၊ ကိုးဒူႏွင့္ လီက်န္ေဒသေတြ မွာ ေနထိုင္ၾကစဥ္ မဲေခါင္ျမစ္ဝွမ္းအထက္ပိုင္း ႏွင့္  ေနာ္မိေခၚ  သံလြင္ျမစ္အထက္ပိုင္းသို႔ အသီးသီး   ေျပာင္းေရႊ႕ေနထိုင္လာၾကသည္။ ''လီဆူအစ လန္ေခ်ာင္က''ဟူေသာဆို႐ိုးစကား အရ မူကူးဒီေခၚေသာေဒသတြင္ ေနစဥ္က လီဆူဟူေသာနာမည္        မေခၚေသးေပ။ လန္ေခ်ာင္ေဒသမွစ၍ လီဆူဟူေသာ မ်ဳိးႏြယ္ အုပ္စု စတင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ (လီဆူးဟူေသာ သတ္ပံုသည္  အမွားျဖစ္၍  သတ္ပံုအမွန္မွာ လီဆူျဖစ္သည္။)

လီဆူဘာသာစကား

လီဆူလူမ်ဳိးမ်ားသည္ လီဆူစာေပအေရး အသား မေပၚေပါက္မီကပင္ ဘာသာစကား ရွိခဲ႔သည္။ နယ္ေျမေဒသအလိုက္ ဘာသာ စကား အနည္းငယ္ကြဲျပားေသာ္လည္း အမ်ား အားျဖင့္ အခ်င္းခ်င္းနားလည္ၾကသည္။

လီဆူဘာသာစကားတြင္-

(က) မူရင္းလီဆူစကား

(ခ) လီဆူေနာစကား

(ဂ) ဆီလူေလမယ္စကားဟူ၍ သံုးမ်ဳိး ရွိသည္။ မူရင္း လီဆူစကားကိုသာ   သံုးစြဲမႈ မ်ားျပားေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။

လီဆူစာေပ

လီဆူလူမ်ဳိးမ်ားသည္ စာေပအေရးအသား မေပၚေပါက္မီအခ်ိန္က ေတာင္ယာခုတ္ျခင္း ႏွင့္ လက္မႈပညာကို ကြၽမ္းက်င္ၾကေသာ္လည္း စာေပမေပၚေသးသျဖင့္    အမွတ္အသား သေကၤတျဖင့္သာ    အမွတ္အသားျပဳခဲ့ၾက သည္။   ၁၉ဝ၆ ခုႏွစ္မွစ၍   သာသနာျပဳ အဂၤလိပ္ဆရာႀကီး ေဂ်အိုဖေရဆာႏွင့္ ကရင္ လူမ်ဳိး  ဆရာႀကီး ဦးဘေသာ္တို႔က  ေရာမ အကၡရာကိုအေျချပဳ၍ လီဆူစာေပကို တီထြင္ ေပးခဲ့သည္။ လီဆူစာေပမွာ ေရာမအကၡရာ ကို အေျခခံထားရာ  ဗ်ည္းအလံုး ၄ဝ ရွိသည္။ လီဆူစာေပမွာ လီဆူလူမ်ဳိးမ်ား အသံုးျပဳေန ၾကၿပီး  ခရစ္ယာန္ဘာသာေရးစာေပအျဖစ္ လည္းေကာင္း၊ ပညာေရးႏွင့္ လူမႈေရးနယ္ပယ္ မ်ား၌လည္းေကာင္း အသံုးျပဳလ်က္ရွိေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။

လီဆူတို႔ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မႈ

လီဆူတို႔၏ ယံုၾကည္ကိုးကြယ္မႈကို သံုးမ်ဳိး ေတြ႕ရွိရသည္။ ၎တို႔မွာ -

(က) နတ္ကိုးကြယ္ျခင္း

(ခ) ခရစ္ယာန္ဘာသာကိုးကြယ္ျခင္း

(ဂ) ဗုဒၶဘာသာကိုးကြယ္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ သည္။

(က) နတ္ကိုးကြယ္ျခင္း

ေရွးအက်ဆံုး လီဆူလူမ်ဳိးတို႔၏ ယံုၾကည္ ကိုးကြယ္မႈမွာ နတ္ကိုးကြယ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေရွးဘိုးဘြားအစဥ္အဆက္ကပင္  နတ္မ်ားကို ကိုးကြယ္ေလ့ရွိၾကသည္။ နတ္ အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ နတ္ မ်ားသည္ ကယ္မသည္၊ ေကာင္းက်ဳိးျပဳသည္၊ တန္ခိုးရွိသည္ဟု  ယံုၾကည္ကာ  ကိစၥတစ္စံု တစ္ရာရွိပါက တိုင္တည္ၾကသည္။ အကူအညီ ေတာင္းၾကသည္။    နတ္ကိုးကြယ္ေသာ ေခတ္တြင္ လီဆူတို႔သည္ နတ္ဆရာမ်ားကို လည္း ယံုၾကည္အားကိုးခဲ့ၾကသည္။ လီဆူတို႔  ကိုးကြယ္ေသာနတ္မ်ားမွာ   အေရအတြက္ အားျဖင့္ မ်ားျပားလွသည္။

(ခ) ခရစ္ယာန္ဘာသာကိုးကြယ္ျခင္း

လီဆူတိုင္းရင္းသားတို႔သည္ ေရွးဦးစြာ အစဥ္အဆက္က နတ္ကိုးကြယ္မႈရွိခဲ့ၾကေသာ္ လည္း ႏိုင္ငံျခား ခရစ္ယာန္သာသနာျပဳဆရာ မ်ား၏ ေက်းဇူးေၾကာင့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္ မ်ားအျဖစ္ ေရာက္ရွိခဲ့ၾကသည္။ လီဆူလူမ်ဳိး မ်ားထဲမွ ပထမဦးစြာ ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္ ျဖစ္လာသူတို႔မွာ ဦးငြားတားႏွင့္ ေဒၚဂူနာဒူတို႔ ျဖစ္သည္။ ခရစ္ယာန္သာသနာသည္  ျမန္မာ ႏိုင္ငံရွိ လီဆူမ်ားရွိရာ နယ္စပ္ေဒသမ်ားဆီသို႔ တစ္စတစ္စပ်ံ႕ႏွံ႔လာၿပီး သာသနာျပဳခဲ့ၾကရာ ကခ်င္ျပည္နယ္  ပူတာအို၊  ခ်ီေဖြ၊  ေဆာ့ေလာ္၊ ဆြမ္ပရာဘြမ္၊ တႏိုင္း၊ မခ်မ္းေဘာ စသည့္ ေဒသမ်ားသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔ခဲ့ေလသည္။

ဤသို႔ျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ လီဆူတိုင္းရင္း သားတို႔သည္    နတ္ကိုးကြယ္မႈရွိခဲ့ရာမွ ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္မ်ား ျဖစ္လာၾကသည္။ သို႔ေသာ္ အခ်ဳိ႕ေဒသမ်ားတြင္မူ နတ္ကိုးကြယ္မႈ ႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာကိုးကြယ္မႈမ်ားလည္းရွိသည္ကို ေတြ႕ရသည္။

(ဂ) ဗုဒၶဘာသာကိုးကြယ္ျခင္း

လီဆူတို႔တြင္ ဗုဒၶဘာသာကိုးကြယ္သူမ်ား လည္း ရွိၾကသည္။ ဗုဒၶဘာသာလီဆူမ်ားကို မိုးကုတ္နယ္၊  ရွမ္းျပည္နယ္ေတာင္ပိုင္းႏွင့္ ကခ်င္ျပည္နယ္ရွိ အခ်ိဳ႕ေဒသမ်ားတြင္ ေတြ႕ရ သည္။ အခ်ဳိ႕မွာ ရဟန္းေဘာင္သို႔ဝင္ေနေသာ လီဆူ မ်ားလည္းရွိသည္။ ဗုဒၶဘာသာလီဆူတို႔ သည္ ဗုဒၶဘာသာကို သက္ဝင္ယံုၾကည္ၾက၍ ေဂါတမျမတ္ဗုဒၶ၏ အဆံုးအမကို ကိုးကြယ္ ယံုၾကည္ၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။

Ref;  The Mirror Daily