၂၀၁၇မွာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကပ္ေရာဂါအသြင္ ျဖစ္မယ္လုိ႔ ခန္႔မွန္းရပါတယ္ . . .

၂၀၁၇မွာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကပ္ေရာဂါအသြင္ ျဖစ္မယ္လုိ႔ ခန္႔မွန္းရပါတယ္ . . .
                   

                ♦ ပါေမာကၡဦးေစာ၀င္း
              ကေလးအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီးႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျခင္း♦

Q.၂၀၁၇ မွာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါက ျဖစ္ႏႈန္း မ်ားႏိုင္ပါသလား ဆရာ။
- -  - - -  - - -  - - - - - - - - - - - - - -  - - - - - - - - - - - - - - - - -
A. ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါက သဘာ၀အရ သံုး-ေလးႏွစ္မွာ တစ္ခါ
 ျပင္းျပင္းထန္ထန္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ၂၀၁၃ မွာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါ အျဖစ္ မ်ားခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ႏွစ္မွာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါ ဘယ္ေလာက္
ျဖစ္မလဲဆိုတာက ဒီႏွစ္ကုန္ေလာက္မွာ ျဖစ္တဲ့ ပမာဏကို ၾကည့္ၿပီး မွန္းလို႔ရပါတယ္။ ၂၀၁၆ မိုးတြင္းမွာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ျဖစ္ေတာ့ျဖစ္တယ္၊ သိပ္မျပင္းထန္ဘူး။ ဒါေပမဲ့ အခု ေအာက္တိုဘာ၊ ႏို၀င္ဘာနဲ႔ ဒီဇင္ဘာလ က်ေတာ့ ျဖစ္ႏႈန္းက ခါတိုင္း ႏွစ္ေတြထက္စာရင္ ပိုမ်ားလာတယ္။ ျပင္းထန္ မႈလည္း ပိုမ်ားလာတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လာမယ့္ ႏွစ္က ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ကပ္ေရာဂါအသြင္ epidemic year ျဖစ္မယ္၊ ပိုၿပီးမ်ားမယ္၊ ပိုၿပီး ျဖစ္မယ္လို႔
ခန္႔မွန္းရပါတယ္။

Q. ၂၀၁၇ မွာ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးကပ္ေရာဂါ အသြင္ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္ဆိုေတာ့ ကာကြယ္မႈအပိုင္းအေနနဲ႔ ဘယ္လိုေတြ လုပ္ေဆာင္သင့္ပါသလဲ ဆရာ။
- - -  - - -  - - -  - - - - - - - - - - - - - -  - - - - - - - - - - - - - - - - -
A. ကာကြယ္မႈကေတာ့ အရင္နည္းစနစ္ေတြအတုိင္းပါပဲ။
 ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါက ျခင္ကိုက္တာေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္၊ ျခင္က်ားေခၚ
 ျခင္ပုန္းကိုက္လို႔ ျဖစ္တယ္၊ ျခင္ေဆး မႈတ္တာက ရွိၿပီးသား ျခင္ကို ေသေစတာပါ။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီျခင္ေတြက တစ္ပတ္-ႏွစ္ပတ္ထက္ပိုၿပီး အသက္မရွင္ႏိုင္ပါဘူး။ ပိုအေရးႀကီးတာက ပိုးေလာက္လန္းႏွိမ္နင္းေရးပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီအတြက္  ဖံုး၊ သြန္၊ ခပ္၊ စစ္၊ ေလာင္း၊ ေထာင္၊ လဲ၊ ဖြင့္၊ ျမႇဳပ္၊ ရွင္း၊ မႈတ္ . .ဒါေတြ လုပ္ရပါမယ္။ ဒါေတြကို ဘယ္ေနရာေတြမွာ ပိုလုပ္ရမလဲဆိုရင္ ကေလးေတြအမ်ားႀကီး
 ေန႔လယ္အခ်ိန္မွာ စုေ၀းတဲ့ ေန႔ကေလးထိန္း ေက်ာင္း၊ က်ဴရွင္၊ ေက်ာင္း ဒီလိုေနရာေတြမွာ ပိုလုပ္ရပါမယ္။

ျခင္က်ားက ပ်ံသန္းႏိုင္တဲ့ အကြာအေ၀းက သိပ္ရွိတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ကိုက္ ၁၀၀ ၀န္းက်င္ေလာက္ပဲ ရွိတာပါ။ ရပ္ကြက္ေပါင္းစံုက လာစုတဲ့ ေန႔ကေလး ထိန္းေက်ာင္း၊ စာသင္ေက်ာင္း ဒီလိုေနရာေတြမွာ ပိုၿပီးေတာ့ ကူးႏိုင္ပါတယ္။
 အခုေနာက္ပိုင္းမွာ ဒါေတြအျပင္ “ထည့္၊ စိမ္”ဆိုၿပီး ကာကြယ္ေရး လုပ္လာတယ္။ ထည့္တယ္ဆိုတာ ေရထဲမွာ အဘိတ္ေဆး (Temephos)ကို ထည့္ထားရင္ ပိုးေလာက္လန္း မေပါက္ဘူး၊ ေတာ္ေတာ္ေလးလည္း ထိေရာက္တယ္။ အႏၲရာယ္လည္း မေပးဘူး။ အဲဒါကို အခုေနာက္ပိုင္း ကုမၸဏီေတြကလည္း သြင္းလာတဲ့အတြက္ လြယ္လြယ္ကူကူ ၀ယ္လို႔ ရပါတယ္။ ေရ ၁၀ လီတာဆိုရင္ လက္ဖက္ရည္ဇြန္း တစ္ ဇြန္း၊ေလာက္ ထည့္လို႔ရတယ္။ ဒါဆိုရင္ ေရေသမွာ ရက္ေပါင္း ၉၀ ခန္႔၊ သံုးစြဲေရကန္မွာ ရက္ေပါင္း ၆၀ ခန္႔ ခံပါတယ္။ ပိုးေလာက္လန္း မေပါက္ပါဘူး။ ဒါကို ႏိုင္ငံေတာ္ကလည္း ၀ယ္ၿပီး ျဖန္႔ျဖဴးေပးေပမယ့္ မလံု ေလာက္ပါဘူး။ ျပည္သူျပည္သားေတြကလည္း တစ္ႏိုင္တစ္ပိုင္ ၀ယ္ယူအသံုးျပဳၾကဖို႔ လိုပါတယ္။

“စိမ္”ဆိုတဲ့ သေဘာက ေဆးစိမ္ျခင္ေထာင္၊ ေဆးစိမ္လိုက္ကာ၊ ေဆးစိမ္ခန္းဆီးတို႔ သံုးျခင္းအား ျဖင့္ အဲဒီမွာ လာနားတဲ့ ျခင္ေတြ ေသကုန္ပါတယ္။ ဒါလည္း ထိေရာက္တဲ့ နည္းလမ္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

Q. ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကေလး မိဘေတြကို ဘယ္လို အႀကံျပဳခ်က္ ေပးလိုပါသလဲ ဆရာ။
- -  - - -  - - -  - - - - - - - - - - - - - -  - - - - - - - - - - - - - - - - -
A. ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါက မိုးရာသီမွာ အဓိက ျဖစ္တယ္၊ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေခ်ာင္းဆိုး ႏွာေစး မရွိဘူး။ ဒါေပမဲ့ ဘယ္ရာသီမွာ ျဖစ္ျဖစ္
 ေသြးလြန္တုပ္ ေကြးျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာကို သတိထားရပါမယ္။ အ ခုဆိုရင္  အငယ္ဆံုးအေနနဲ႔ အသက္ သံုးလအရြယ္ ကေလးေလး
 ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါ ျဖစ္တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ အျဖစ္မ်ားတာက သံုးႏွစ္ကေန ၁၅ ႏွစ္ၾကား ကေလးေတြပါ။ ဒါေပမဲ့ ဒီအသက္ရဲ႕ ျပင္ပမွာ လည္း ျဖစ္တာ ရွိပါတယ္။ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး ျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာ မိဘေတြေကာ ဆရာ၀န္ေတြပါ အၿမဲတမ္း ေခါင္းထဲမွာ ရွိဖို႔ လိုပါတယ္။

Q. ကေလးေတြမွာ ဘယ္လို လကၡဏာေတြ ျပရင္ ေသြးလြန္တုပ္ေကြးလားဆိုၿပီး သတိထားသင့္ပါသလဲ ဆရာ။
- -  - - -  - - -  - - - - - - - - - - - - - -  - - - - - - - - - - - - - - - - -
A. ကေလးတစ္ေယာက္ အဖ်ားႀကီးတယ္၊ မွိန္းတယ္၊ မစားဘူး၊ မေသာက္ဘူး၊ မၾကာခဏ အန္တယ္၊ ဗိုက္နာတယ္၊ အထူးသျဖင့္ အဖ်ားႀကီးၿပီး မစားခ်င္ မေသာက္ခ်င္ျဖစ္ရင္ ဒါက ေသြးလြန္တုပ္ေကြးလကၡဏာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ သတိထားရပါမယ္။ ဖ်ားျခင္းနဲ႔ ေအာက္ပါ အခ်က္ထဲက ႏွစ္ခ်က္႐ွိရင္-
(၁) ေအာ့အန္ျခင္း၊
(၂) အေရျပားေပၚမွာ အပိမ့္ထြက္ျခင္း၊
(၃) ကိုယ္လက္ကိုက္ခဲျခင္း၊
(၄) ေသြးေပါင္ခ်ိန္တိုင္းကိရိယာ(Hess Test)နဲ႔ စမ္းသပ္ရာမွာ Positive (+)  ျဖစ္ျခင္း၊
(၅) ေသြးျဖဴဥနည္းျခင္း  (leukopenia)
(၆) အႏၲရာယ္ လကၡဏာ တစ္ခုခု ႐ွိျခင္း၊

အလြယ္ဆိုရင္ေတာ့ အဖ်ားႀကီးၿပီး မလန္းဆန္းရင္၊ မွိန္းရင္၊ အစားအေသာက္ ပ်က္ရင္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ လို႔ မွတ္ရပါမယ္။ ေနာက္တစ္ခု အေရးႀကီးတာက
 ေသြးလန္႔တာပါ။ ေသြးလန္႔တယ္ဆိုတာ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဖ်ားၿပီး သံုးရက္ကေန ငါးရက္အတြင္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အဲဒီလို အေရးႀကီးတဲ့ ေသြးလန္႔ျခင္း မျဖစ္ခင္ ထူးျခားတာက အဖ်ားက်သြားတတ္တယ္။ ေနေကာင္းသြားၿပီလို႔ လူေတြက မွားယြင္းစြာ ယူဆတတ္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ဆို ေက်ာင္းေတြ၊ က်ဴရွင္ေတြ ပို႔တာေတာင္
ရွိတယ္။ အဖ်ားက်ၿပီး မလန္းဆန္းရင္၊ မွိန္းရင္၊ ကေယာင္ကတမ္းျဖစ္ရင္၊ မူးေ၀၊ေအာ့အန္ရင္ ေဆး႐ံုကို အျမန္သြားရပါမယ္။ ဒါက ေသြးလန္႔ျခင္း စေနလို႔ပါ။ ဒီအခ်ိန္ မွာ ေသြးေၾကာထဲ ေသြးရည္ၾကည္ေတြက ေသြးေၾကာ ျပင္ပကို ထြက္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးလည္ပတ္မႈေကာင္းေအာင္ အျမန္ဆံုး လုပ္ေပးရပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အေၾကာေဆး၊ ဆားရည္၊ ေကာ္ရည္၊
 ေသြးရည္ၾကည္စသျဖင့္ လိုအပ္သလို စနစ္တက်တြက္ ခ်က္ၿပီး သြင္းေပးရပါတယ္။ အခ်ိန္အခါမလပ္ နီးနီးကပ္ကပ္ ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး
 ျပဳျပင္ေပးရပါမယ္။
ဒီလို လုပ္ေပးမွ ေသြးလန္႔ခ်ိန္ တိုႏိုင္သမွ် တိုေအာင္၊ ေသြးမလန္႔ေအာင္ လုပ္ေပးႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေသြးလန္႔တာကို မသိဘဲ အိမ္မွာ ထားလိုက္ရင္ ေသြးလန္႔ခ်ိန္ ၾကာေလေလ၊ အသက္အႏၲရာယ္က ပိုမ်ားေလေလ ဆိုတာ သတိျပဳ ေစခ်င္ပါတယ္။
ကေလးက အဖ်ားက်ၿပီး စားေသာက္ေဆာ့ကစားေနရင္ေတာ့ မစိုးရိမ္ရပါဘူး။

Q. ေသြးလြန္တုပ္ေကြး အႏၲရာယ္ရွိတဲ့ လကၡဏာေတြကို သိပါရေစ ဆရာ။
- -  - - -  - - -  - - - - - - - - - - - - - -  - - - - - - - - - - - - - - - - -
A. ေသြးလြန္တုပ္ေကြးအႏၲရာယ္ လကၡဏာေတြကေတာ့-
(၁) ၀မ္းဗိုက္နာျခင္း၊ ဖိရင္ နာျခင္း၊
(၂) ဆက္တိုက္ အန္ျခင္း၊
(၃) အဆုတ္၊ ႏွလံုး ၀မ္းဗိုက္တို႔တြင္ အရည္စုျခင္း၊
(၄) မိွန္းျခင္း ဒါမွမဟုတ္ ကေယာင္ကတမ္းျဖစ္ျခင္း၊
(၅) အသည္း ၂ စင္တီမီတာထက္ ႀကီးျခင္း၊
(၆) ေသြးျဖဴဥ က်လာျခင္း၊ ေသြးျပစ္ႏႈန္း (pcv) တက္လာျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
ေဆး႐ံုတက္သင့္တဲ့ လူနာေတြကေတာ့-
(၁) အႏၲရာယ္လကၡဏာ တစ္ခုခု ရွိျခင္း၊
(၂) တစ္ႏွစ္ေအာက္ ကေလး၊
(၃) အ၀လြန္ေသာ သူ၊
(၄) တျခား ေရာဂါ ႐ွိေသာသူ ဥပမာ thalassaemia
(၅) ေဆး႐ံုနဲ႔ ေ၀းတဲ့ သူေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

Q. ေသြးလြန္တုပ္ေကြးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အမ်ားျပည္သူကို ပညာေပးလိုတာရွိရင္ သိပါရေစ ဆရာ။
- -  - - -  - - -  - - - - - - - - - - - - - -  - - - - - - - - - - - - - - - - -
A. ဆရာကေတာ့ ေသြးလြန္တုပ္ေကြး အႏၲရာယ္ကင္း ဂါထာဆိုၿပီး စပ္ထားပါတယ္။

“ရာသီတိုင္းတြင္၊ ဖ်ားနာလွ်င္၊
ေသြးလြန္တုပ္ေကြး မွတ္၊

အဖ်ားက်စဥ္၊ မလန္းလွ်င္၊
အစဥ္ သတိခ်ပ္။”

ဘယ္လိုလကၡဏာပဲရွိရွိ၊ ဘယ္လိုရာသီပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ကေလးက အဖ်ားႀကီးတယ္၊ မွိန္းတယ္၊ မစားဘူး၊ မေသာက္ဘူး၊ ကိုယ္လက္ကိုက္ခဲတယ္ဆိုရင္
 ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုတာ မိဘေရာ ဆရာ၀န္ပါ သတိထားရပါမယ္။

ေသြးလန္႔ခါနီးမွာ အဖ်ားက်သြားေပမယ့္ ကေလးက မလန္းဆန္းရင္ ဒါက ပိုဆိုးလာတဲ့ အေျခအေနကို ဦးတည္ေနတဲ့အတြက္ ေဆး႐ံု၊ ေဆးခန္းကို အျမန္ဆံုး သြားျပသင့္ပါတယ္။ အဲဒီႏွစ္ခ်က္ကို သိလို႔ မွန္မွန္ကန္ကန္ ကုသႏိုင္တယ္ဆိုရင္
 ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါေၾကာင့္ အေသအေပ်ာက္မရွိသေလာက္ နည္းေအာင္ လုပ္လို႔ရႏိုင္ပါတယ္။                                  

Credit - HealthyLifeJournal