ဗုဒၶဘာသာကို အမ်ားဆုံးကိုးကြယ္ခဲ့သည့္ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ရဟန္းသံဃာမ်ားသီတင္းသုံးေနထိုင္ရန္ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေက်ာင္းမ်ားကို အလွဴရွင္မ်ားက သစ္၊ အုတ္၊ ေက်ာက္ စသည္တို႔ျဖင့္ ေခတ္အဆက္ဆက္ တည္ေဆာက္လွဴဒါန္းခဲ့ၾက သည္။ ယင္းတို႔အနက္ အုတ္ျဖင့္တည္ေဆာက္ခဲ့သည့္ သမိုင္း ဝင္ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းမ်ားတြင္ မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္း သည္လည္း တစ္ခုအပါအဝင္ ျဖစ္သည္။
မုန္တိုင္သည္ မၲေလးတိုင္းေဒသႀကီး မိတၴီလာၿမိဳ႕နယ္ အတြင္းရွိ ေက်းရြာတစ္ခုျဖစ္ၿပီး မိတၴီလာၿမိဳ႕မွ အေနာက္သို႕ ၁ဝ မိုင္ ကြာေဝးသည္။ အိမ္္ေျခ ၄၈ဝ၊ လူဦးေရ ၃၉ဝဝ ေက်ာ္ ရွိသည့္ မုန္တိုင္ရြာရွိ အုတ္ေက်ာင္းႀကီးကို မိတၴီလာ-ေက်ာက္ ပန္းေတာင္း ကားလမ္း၏ လက္ယာဘက္တြင္ ျမင္ေတြ႕ႏိုင္ သည္။ မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္းတြင္ ပိဋကတ္ေပစာထုပ္မ်ားကို ထိန္းသိမ္းထားရွိခဲ့သျဖင့္ 'မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္း ပိဋကတ္ တိုက္'ဟုလည္း ထင္ရွားခဲ့သည္။
သမိုင္းထဲမွ မိတၴီလာ
မိတၴီလာၿမိဳ႕သည္ မင္းဝံကုန္းတန္း၏အထက္ အျမင့္ေပ ၈ဝဝ တြင္ တည္ရွိကာ ေမာ္ေတာ္ကားျဖင့္လာလွ်င္ ရန္ကုန္ ၿမိဳ႕မွ ၃၃၈ မိုင္ႏွင့္ မၲေလးၿမိဳ႕မွ ၉၅ မိုင္ကြာေဝးသည္။ ေျမပုံ အၫႊန္းအရ မိတၴီလာသည္ ေျမာက္လတၱီတြဒ္ ၂ဝ ဒီဂရီ ၅၃ မိနစ္ႏွင့္ အေရွ႕ ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ ၉၅ ဒီဂရီ ၅၃ မိနစ္တြင္ တည္ရွိ သည္။ ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္းတြင္ မိတၴီလာသည္ ေရွးကသွ်ိသွ်ား ၿမိဳ႕ဟု အမည္တြင္ခဲ့ၿပီး ကန္ေတာ္ကို အစြဲျပဳ၍တြင္ေသာ အမည္ျဖစ္သျဖင့္ ကန္ေတာ္အမည္ေျပာင္းခ်ိန္တြင္ ၿမိဳ႕အမည္ လည္း ေျပာင္းလဲခဲ့ေၾကာင္း ေရးသားထားသည္။ မိတၴီလာ အမည္သည္ ပုဂံ အေနာ္ရထာမင္းလက္ထက္တြင္ မထိလာ ဟူသည့္အမည္မွ ေျပာင္းလဲလာခဲ့သည္ဟု ဆိုၾကေသာ္လည္း ခိုင္မာေသာအေထာက္အထားကုိ မေတြ႕ရွိၾကေသးပါေခ်။
မိတၴီလာကန္သည္ မိတၴီလာၿမိဳ႕၏ အထင္ရွားဆုံး အမွတ္ လကၡဏာျဖစ္ကာ ''ေရမွာ စစ္ကိုင္း၊ လိႈင္းမွာ ပခန္းငယ္၊ လယ္ မွာ ေတာင္တြင္း၊ စပါးမွာ ရမည္းသင္း၊ အင္းမွာ ေတာင္သမန္၊ ကန္မွာ မိတၴီလာ''ဟု မင္းႀကီး သီရိမဟာေဇယ်သူက ကဝိ လကၡဏ ဒီပနီက်မ္းတြင္ ဖြဲ႕ဆိုခဲ့သည္။
မိတၴီလာၿမိဳ႕နယ္ျဖစ္စဥ္ သမိုင္းမွတ္တမ္းတြင္ မိတၴီလာသည္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ အလယ္ပိုင္းအထိ ထင္ရွားျခင္းမရွိဘဲ မိတၴီလာရြာဟူသည့္အမည္ကို ၁၇၉၆ ခုႏွစ္ ဗဒုံမင္းလက္ထက္ တြင္ ခိုင္လုံစြာေတြ႕ရွိရၿပီး ဆင္ျဖဴရွင္မင္းလက္ထက္(ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၆၃-၁၇၇၆ ခုႏွစ္)တြင္ ထင္ရွားစြာရွိေနၿပီျဖစ္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ ယင္းမွတ္တမ္းတြင္ ပုဂံဘုရင္အေနာ္ရထာ မိတၴီလာသို႔ေရာက္ရွိခဲ့သည္ဆိုသည့္ အခ်က္သည္ပင္ သမိုင္း အေထာက္အထား မေတြ႕ရွိရေသးသျဖင့္ သံသယျဖစ္ဖြယ္ရွိ ေၾကာင္း သုေတသနျပဳေရးသားထားသည္။
မိတၴီလာၿမိဳ႕တြင္ ပရိယတၱိစာသင္တိုက္မ်ားႏွင့္ သမိုင္းဝင္ ေစတီမ်ား တည္ရွိရာ အေနာ္ရထာမင္းႀကီးတည္ခဲ့သည္ဟု ယူဆၾကသည့္ ရွင္ပင္ဂူ၊ ေရႊဂူလွ၊ ေရႊဂူႀကီး၊ ေရႊေစာလူး၊ ရွင္ပင္ဇယစ္ ေစတီမ်ားအျပင္ အေလာင္းစည္သူမင္းတည္ခဲ့ သည္ဟု ယုံၾကည္ၾကသည့္ ေရႊျမင္တင္၊ ေဖာင္ေတာ္ဦး၊ ဆု ေတာင္းျပည့္ စသည့္ ေစတီမ်ားကို ဖူးျမင္ႏိုင္ၾကသည္။
မိတၴီလာနယ္တြင္ ဘုရားေစတီေပါင္း ၁ဝ၈၈ ဆူ ရွိသည့္ အနက္ ယခု သာစည္ၿမိဳ႕နယ္ရွိ ေရႊယင္ေမွ်ာ္ဘုရား၊ မိတၴီလာ ဝမ္းစာျပည့္ဘုရား၊ ကတၱဴကန္ရြာဘုရားႏွင့္္ ကလိန္ေျခရြာ ဘုရားတို႔သည္ ေရွးအက်ဆုံး ျဖစ္ၾကေပသည္။
မုန္တိုင္
မိတၴီလာၿမိဳ႕နယ္တြင္ ေရအရင္းအျမစ္အမ်ားဆုံး စုစည္း သည့္ ေနရာမ်ားအျဖစ္ မိတၴီလာကန္ႏွင့္ ဆည္ေျခာက္ခုရွိရာ ၁၉၆၆ ခုႏွစ္က တည္ေဆာက္ၿပီးစီးခဲ့သည့္ မုန္တိုင္ဆည္သည္ ေရျပည့္ေရေလွာင္ပမာဏ ၂၇ဝ၄၅ ဧကရွိၿပီး မိတၴီလာကန္သို႔ ေရအမ်ားဆုံးပို႔လႊတ္သည့္ဆည္ ျဖစ္သည္။ မုန္တိုင္ဆည္မွ ေရကို ၇ ဒသမ ၆၄ မိုင္ ရွည္လ်ားသည့္ ေရသြယ္ေျမာင္းမွ တစ္ဆင့္ မိတၴီလာကန္သို႔ ပို႔လႊတ္လ်က္ရွိသည္။
မုန္တိုင္သည္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္တြင္တည္ေထာင္ခဲ့သည့္ ေက်းရြာျဖစ္ဟန္ရွိကာ ေတာထန္းပင္႐ိုင္းမ်ားေပါက္ေရာက္ ေနသည့္ မုန္တိုင္ပင္ထန္းေတာကုိ ခုတ္ထြင္ရွင္းလင္းကာ ေက်းရြာတည္ခဲ့သျဖင့္ မုန္တိုင္ရြာဟု အမည္တြင္ခဲ့ေၾကာင္း ဆိုခဲ့ၾကသည္။
မုန္တိုင္ဆည္တည္ေဆာက္ထားသည့္ မုန္တိုင္ရြာ၏ ေနရာ ေလးခုတြင္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္လက္ရာ ေရွးေဟာင္းေစတီ ၇၆ ဆူသည္ တစ္စုတစ္စည္း တည္ရွိေနၾကသည္။ ယင္းေစတီေတာ္ မ်ားကို အုပ္စုေလးစုဖြဲ႕လ်က္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ထားရာ ေစတီမ်ားသည္ မုန္တိုင္ရြာ၏ အေရွ႕ဘက္၊ ေတာင္ဘက္ႏွင့္ ရြာလယ္တို႔တြင္ တည္ရွိေနၾကသည္။ ယင္းတို႔အနက္ သိမ္ ဘုရား၊ (ၿပံဳးေတာ္မူ) မ်က္ႏွာႀကီးဘုရား၊ ၿဂိဳဟ္ေျပနံေျပ မိဖုရားႀကီးဘုရား၊ ရွမ္းမိဖုရား ဘုရားမ်ား၊ ျမန္မာမိဖုရား ဘုရား၊ မိဖုရားေလး ဘုရား၊ ခေရဘုရား၊ ေလာကမာရဇိန္ဘုရား၊ ျပာသာဒ္ႀကီးဘုရား၊ အုတ္ေက်ာင္းေတာ္ႀကီး၊ ေမာင္းဘုရား၊ ပိဋကတ္တိုက္ဘုရား၊ မဟာေဗာဓိေရႊေညာင္ေတာ္၊ ကိုးေတာင္ ျပည့္ဘုရား၊ စူဠာမဏိဘုရား၊ သိမ္ေတာ္ဘုရား၊ တဝဂူဘုရား စသည္ျဖင့္ ထင္ရွားေသာ ေစတီဘုရားမ်ား ပါရွိသည္။ ယင္း ေစတီမ်ားအနက္ ေစတီေတာ္အခ်ိဳ႕တြင္ ယခုတိုင္ ဝါတြင္း သုံးလပတ္လုံး အလွည့္က် ဆြမ္းကပ္ေလ့ရွိသည္။ မုန္တိုင္ ေက်းရြာရွိ သမိုင္းဝင္ေစတီမ်ားအနက္ အုတ္ေက်ာင္းေတာ္ ႀကီး၊ အုတ္ဇရပ္ႏွင့္ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီမ်ား ယခုတိုင္က်န္ရွိေန သည့္ ေရြဘုံသာေစတီေခၚ ဇာတ္ဘုရားတို႕သည္ အထင္ရွား ဆုံးျဖစ္ၾကေပသည္။
မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္း
မုန္တိုင္ေက်းရြာရွိ အေဆာက္အအုံမ်ားအနက္ လက္ရာ ခန္႔ညားထယ္ဝါသည့္ ေရွးေဟာင္းအုတ္ေက်ာင္းႀကီးတစ္ခုကို ျမင္ေတြ႕ႏိုင္ၾကသည္။ မုန္တိုင္ေက်းရြာ၏ ေျမာက္ဘက္ မိတၴီလာ-ေက်ာက္ပန္းေတာင္း ေမာ္ေတာ္ကားလမ္း၏ ေျမာက္ ဘက္ျခမ္းတြင္ တည္ရွိသည့္ ယင္းေက်ာင္းႀကီးသည္ အလ်ား ၁၁၆ ေပ၊ အနံ ၈၃ ေပႏွင့္ အျမင့္ေပ ၈ဝ ရွိသည္။ အုတ္ေက်ာင္း ႀကီးသည္ အထပ္သုံးထပ္ပါရွိကာ ေျမညီထပ္ေလးဘက္တြင္ မုခ္ေပါက္ ၅ဝ ရွိသည္။ ပထမထပ္တြင္ မ်က္ႏွာတစ္ဖက္လွ်င္ မုခ္ေပါက္ သုံးေပါက္စီ ေဖာက္ထားသျဖင့္ မုခ္ေပါက္ ၁၂ ခု ရွိသည္။ အေပၚဆုံးထပ္တြင္ ေက်ာင္းေတာ္ႀကီး၏ထိပ္သို႔ တက္ႏိုင္သည့္ မတ္ေစာက္ က်ဥ္းေျမာင္းေသာ အုတ္ေလွကား တစ္ခုရွိရာ အက်ယ္ ႏွစ္ေပခြဲႏွင့္ အျမင့္မွာ ငါးေပခြဲခန္႔သာ ရွိသည္။ ယင္းေလွကားမွ တက္ေရာက္သြားလွ်င္ အုတ္ ေက်ာင္းႀကီး၏အေရွ႕ဘက္ အမိုးစြန္းရွိသည့္ေနရာသို႔ ေရာက္ရွိ သည္။
အုတ္ေက်ာင္းအေပၚထပ္တြင္ အလ်ား ၁၈ ေပ၊ အနံ ငါးေပ ခြဲခန္႔ က်ယ္ဝန္းသည့္ အခန္းတစ္ခုကို ျမင္ေတြ႕ႏိုင္ၾကသည္။ ေရွးအခါက ယင္းအခန္းသည္ ရဟန္းမ်ား သီတင္းသုံးေနထိုင္ခဲ့ သည့္ေနရာဟု ယူဆႏိုင္ဖြယ္ရွိၿပီး ယခုအခါတြင္ လင္းႏို႕မ်ားခို ေအာင္းေနသည့္ေနရာ ျဖစ္ေနေပသည္။ ေက်ာင္းႀကီး၏ပထမ ထပ္ အေရွ႕ဘက္တြင္ ဘုရားေက်ာင္းေဆာင္တစ္ေဆာင္ ထည့္ သြင္းျပဳလုပ္ထားသည္။
မုန္တိုင္းအုတ္ေက်ာင္းႀကီးကို ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၄၉ ခုႏွစ္ အင္းဝ မဟာဓမၼရာဇာဓိပတိမင္းလက္ထက္ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၃၃-၁၇၅၂)တြင္ အလွဴရွင္ ဦးပန္းရႏွင့္ ဇနီးေဒၚစိန္တာတို႔က တည္ေဆာက္ ခဲ့ေၾကာင္း ယာယီသတ္မွတ္ထားသည္။ မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္း တည္ေဆာက္ခဲ့သည့္ခုႏွစ္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၁၁၁ ခုႏွစ္ကို ''ဥၾသေအာ္ဟစ္၊ အုတ္ေက်ာင္းသကၠရာဇ္''ဟု အစဥ္အဆက္ မွတ္သားခဲ့ေသာ္လည္း အုတ္ေက်ာင္းပႏၷက္ႏွင့္ ဥမင္လိုဏ္ တည္ထားပုံသည္ ပုဂံေခတ္တြင္ စတင္တည္ေဆာက္ခဲ့ဟန္ရွိ ေၾကာင္း ဆရာဦးထြဏ္းလြင္က သုံးသပ္ခဲ့သည္။ အုတ္ေက်ာင္း ပႏၷက္သည္ ပုဂံပိဋကတ္တိုက္ ပႏၷက္ပုံစံႏွင့္ အနီးစပ္ဆုံး တူညီ ေနသည္ဟုလည္း ဆိုေပသည္။
အုတ္ေက်ာင္းတိုက္တြင္ ပိဋကတ္ေပစာထုပ္ေပါင္း ၁၆၅ ထုပ္ ရွိခဲ့ၿပီး ယင္းေပစာမ်ားကို အရွင္ၾသဘာသက ၁၈၉၇ ခုႏွစ္တြင္ အုတ္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ႀကီးထံ လွဴဒါန္းခဲ့သည္။ သက္ေတာ္ ၆၉ ႏွစ္၊ ဝါေတာ္ ၄၉ ဝါရွိသည့္ အုတ္ေက်ာင္း မူလ ဆရာေတာ္ႀကီး၏ ၾသဝါဒေပးစာတမ္းတြင္ ''ပိဋကတ္ေတာ္ မ်ားကို မည္သည့္ေနရာမွ မေရႊ႕ရ၊ အဆက္ဆက္ ဤစာတမ္းကို ဖတ္၍ ထိန္းသိမ္းပါ၊ မုန္တိုင္သူႀကီး၊ တိုင္ေခါင္း၊ ရြာေခါင္းတို႔က အစဥ္အဆက္ ေစာင့္ေရွာက္ၾကပါ''ဟု ေရးသားထားေၾကာင္း သိရွိရေပသည္။
မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္းတြင္ ၂ဝ၁၁ ခုႏွစ္အထိ ဘီးပါေသာ စာတိုက္ေသတၱာႀကီး ႏွစ္လုံးႏွင့္ ဘီးမပါေသာ စာတိုက္ ေသတၱာ ႏွစ္လုံး ရွိခဲ့ၿပီး ယခုအခါတြင္ ဘီးမပါေသာ စာတိုက္ ေသတၱာႏွစ္လုံးကိုသာ ျမင္ေတြ႕ၾကရသည္။ ပိဋကတ္ေပစာထုပ္ မ်ားကို ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ပ်က္စီးဆုံး႐ံႈးမႈမ်ားရွိခဲ့ရာ က်န္ရွိသည့္ ေပ စာထုပ္မ်ားကို မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္းေပၚရွိ စာတိုက္ေသတၱာ ႀကီးႏွစ္လုံးတြင္ သိမ္းဆည္း၍ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈမ်ား ေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိေၾကာင္း မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ ဦးကုမာရက ရွင္းျပခဲ့သည္။
အုတ္ေက်ာင္းအတြင္းသို႔ ဝင္သည့္အေပါက္မ်ားကို သံပန္း တံခါးမ်ားျဖင့္ ပိတ္ထားေသာ္လည္း ဝင္ေရာက္ေလ့လာလိုသူ မ်ားသည္ အုတ္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ထံ ေလွ်ာက္ထားကာ ဝင္ေရာက္ၾကည့္႐ႈႏိုင္ၾကသည္။
ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၄၉ ခုႏွစ္တြင္ တည္ေဆာက္ခဲ့သည္ဟု ယူဆ ၾကသည့္ မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္းပုံစံသည္ အင္းဝၿမိဳ႕ေဟာင္းရွိ နန္းမေတာ္မယ္ႏုအုတ္ေက်ာင္းႏွင့္ ဆင္တူကာ ေက်ာင္း ေအာက္ေျခတြင္ လိုဏ္မ်ားပါရွိၿပီး ေက်ာင္း၏ေျမာက္ဘက္ တြင္ သရက္ကင္း အုတ္ေလွကားႏွစ္စင္း တပ္ဆင္ထားသည္။ သို႔ေသာ္ မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္းသည္ အလ်ား ၁၉၂ ေပ၊ အနံ ၁၁၂ ေပ၊ အျမင့္ ၉၄ ေပရွိကာ ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၂၈ ခုႏွစ္တြင္ တည္ေဆာက္ၿပီးစီးခဲ့သည့္ မယ္ႏုအုတ္ေက်ာင္းေအာက္ ေသး ငယ္သည္။
မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္းတြင္ သီတင္းသုံးရန္ သာသနာပိုင္ ဆရာေတာ္ထံ ခြင့္ပန္လ်က္ မၲေလးၿမိဳ႕ ေတာင္ခြန္တိုက္အုပ္ ဆရာေတာ္ ဦးÓဏအား ပင့္ေဆာင္ခဲ့သည္။ ကိုးၿမိဳ႕ဝန္ႀကီး ဦးဘုံ ဦးစီးလ်က္ ဆရာေတာ္ဦးÓဏကို မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္း သို႔ ပင့္ေဆာင္ခဲ့ေၾကာင္း အစဥ္အဆက္ ေျပာဆိုခဲ့ၾကသည္။ ဆရာေတာ္ဦးÓဏ ပ်ံလြန္ေတာ္မူၿပီးေနာက္ မုန္တိုင္အုတ္ ေက်ာင္းတြင္ ဆရာေတာ္ ၁၃ ပါးက ဆက္ခံသီတင္းသုံးခဲ့ၾက သည္။
မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္းႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ကမၺည္းမွတ္တမ္း ေက်ာက္စာ မရွိေသာ္လည္း ေရွးေဟာင္း ေက်ာင္းေတာ္ႀကီး တစ္ခုအျဖစ္ အစဥ္အဆက္ ထိန္းသိမ္းခဲ့ၾကသည္။ မုန္တိုင္ ကိုးၿမိဳ႕ဝန္ ဦးဘုံ ကြယ္လြန္ၿပီးေနာက္ သားျဖစ္သူ ဦးလူတုတ္က ၿမိဳ႕ဝန္အျဖစ္ ဆက္ခံခဲ့သည္။ ဘာသာတရားကို ေလးစား ၾကည္ညိဳသူ ဦးလူတုတ္သည္ မုန္တိုင္ရြာ၏အေရွ႕ဘက္တြင္ အေနာက္အရပ္သို႔ မ်က္ႏွာမူေနသည့္ မုခ္ေပါက္ႏွစ္ေပါက္ပါရွိ ေသာ အုတ္ဇရပ္တစ္ေဆာင္ကို ေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းခဲ့သည္။ အုတ္ဇရပ္၏ မုခ္ေပါက္တြင္ ငါးၾကင္း႐ုပ္ကို ထြင္းထုထားသည္ မွာ ထူးျခားခ်က္ျဖစ္သည္။ အုတ္ဇရပ္အတြင္း၌ နံရံေဆးေရး ပန္းခ်ီမ်ားကို ေတြ႕ရွိႏိုင္သည္။
မုန္တိုင္ရြာမွ နံရံေဆးေရးပန္းခ်ီမ်ား
ဝန္မင္းဦးလူတုတ္ ေဆာက္လုပ္သည့္ ဇရပ္၏အဂၤေတ ပန္းတေမာ့လက္ရာမ်ားသည္ အထူးေကာင္းမြန္ကာ နတ္၊ သိၾကား၊ ျဗဟၼာ၊ မႏုသီဟ၊ ဆင္၊ ျမင္းႏွင့္ နဂါး ႐ုပ္ထုမ်ားကို လက္ရာေျမာက္စြာ ထုလုပ္ထားသည္။ အလ်ား ေပ ၈ဝ၊ အနံေပ ၃ဝ၊ အျမင့္ ေပ ၈ဝ ရွိသည့္ ဦးလူတုတ္ဇရပ္ႀကီးသည္ ျပာသာဒ္ သုံးေဆာင္ပါရွိသည့္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္လက္ရာျဖစ္ ၿပီး အုတ္ဇရပ္တြင္ ရဟန္းခံ၊ ရွင္ျပဳပြဲမ်ားႏွင့္ သာသနာေရး ဆိုင္ရာ အခမ္းအနားမ်ားကို က်င္းပခဲ့သည္။
မုန္တိုင္ရြာအေရွ႕ဘက္ရွိ ေစတီစု၌ ေရြဘုံသာေခၚ ဇာတ္ ဘုရားအမည္ရွိ ေစတီေတာ္ရွိသည္။ ေစတီေတာ္၏ လိုဏ္ အလယ္တြင္ ေဗာဓိမ႑ိဳင္ရွိၿပီး မ႑ိဳင္ေလးဘက္ပတ္လည္ တြင္ မုခ္ေပါက္ဝမ်ားသို႔ မ်က္ႏွာမူထားသည့္ ထိုင္ေတာ္မူ ဗုဒၶ ႐ုပ္ပြားေတာ္ ေလးဆူရွိသည္။ ရုပ္ပြားေတာ္မ်ား၏ ေက်ာဘက္ နံရံတြင္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္လက္ရာ ဆင္စြယ္ဝန္းယွက္ထား သည့္ ေညာင္ရြက္ကႏုတ္ပန္း ေဆးေရးပန္းခ်ီမ်ားရွိသည္။
လိုဏ္ပတ္လည္တြင္လည္း ပန္းခ်ီကြက္မ်ားရွိရာ အေပၚ ဆုံးတန္းတြင္ ႏွစ္က်ိပ္ရွစ္ဆူဘုရားမ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ ယင္း ေအာက္တြင္ ဗုဒၶဝင္လာ ဇာတ္ကြက္မ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ ယင္းေအာက္၌ ဇာတ္ႀကီးဆယ္ဘြဲ႕လာ ဇာတ္ကြက္မ်ားကို လည္းေကာင္း ေရးဆြဲထားသည္။ ဗုဒၶဝင္ဇာတ္ကြက္မ်ား၏ ေအာက္ နံရံေပၚတြင္ ေနမိဇာတ္ သ႐ုပ္ေဖာ္ပုံမ်ားကို ေရးဆြဲ ထားကာ မင္စာမ်ားပါ ေရးသားထားေၾကာင္း ျမင္ေတြ႕ႏိုင္ၾက သည္။
ေစတီေတာ္လိုဏ္အတြင္း ေျမာက္ဘက္မုခ္နံရံတြင္ ဘုရား ေလာင္း နိမိတ္ႀကီးေလးပါးျမင္ပုံ၊ ေတာမထြက္မီ ယေသာ္ ဓရာ၏အခန္းသို႔ ဝင္ၾကည့္ပုံ၊ မဟာဇနကၠမင္းသား သေဘၤာ ပ်က္ပုံမ်ားကိုေရးဆြဲထားသည္။ ယေသာ္ဓရာပုံတြင္ အမ်ိဳး သမီးေလးဦး တူရိယာမ်ား တီးမႈတ္ေနပုံကို ျမင္ေတြ႕ႏိုင္ၾက သည္။ တစ္ဦးက ေစာင္းကိုတီးခတ္၍ တစ္ဦးက ညႇင္းကိုမႈတ္ ကာ တစ္ဦးက စည္းလိုက္ေနပုံကို ရွားပါးေသာ႐ုပ္ပုံမ်ားအျဖစ္ ျမင္ႏိုင္ၾကေပသည္။
ပိဋကတ္တိုက္မ်ား
မိတၴီလာၿမိဳ႕နယ္အတြင္း၌ မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္း ပိဋကတ္ တိုက္ေက်ာင္းအျပင္ အျခားပိဋကတ္တိုက္မ်ား ရွိသည့္အနက္ ေရႊျမင္မိဘုရားဝင္းအတြင္းရွိ ပိဋကတ္တိုက္သည္ အႀကီးဆုံး ျဖစ္ၿပီး ပိဋကတ္ေက်ာက္စာ ၅၉၇ ခ်ပ္ကို ထိန္းသိမ္းထားရွိ သည္။ ကမ္းနီတိုင္ ပန္းေဒြးေက်ာင္းပိဋကတ္တိုက္(၁၉ဝ၈ ခုႏွစ္)၊ ကတၱဴကန္ရြာ ပိဋကတ္ေစတီ(၁၉ဝ၉ ခုႏွစ္)ႏွင့္ ဂဠဳန္ ရြာ ပိဋကတ္တိုက္(၁၉၃၇ ခုႏွစ္) တို႔သည္လည္း ထင္ရွားေသာ ပိဋကတ္တိုက္မ်ား ျဖစ္ၾကသည္။
ဗုဒၵဘာသာဆိုင္ရာ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကို ထိန္းသိမ္းထား ရွိသည့္ ပိဋကတ္ေက်ာင္းမ်ားကို ျမန္မာႏိုင္ငံ အႏွံ႔အျပားတြင္ ျမင္ေတြ႕ႏိုင္ၾကသည္။ ေက်ာက္စာ၊ ေပစာ၊ ပုရပိုက္ စသည္တို႔ ျဖင့္ မွတ္တမ္းတင္ထားသည့္ ပိဋကတ္ေတာ္မ်ားကို ထိန္းသိမ္း ထားရွိေသာ ပိဋကတ္တိုက္ေက်ာင္းမ်ားအနက္ အႏုလက္ရာ ေျမာက္စြာ တည္ေဆာက္ထားသည့္ မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္း ေတာ္ႀကီးသည္ ေလ့လာလိုသူမ်ား သြားေရာက္ၾကည့္႐ႈသင့္ သည့္ ေရွးေဟာင္းအေဆာက္အအုံတစ္ခုျဖစ္သည္။
မုန္တိုင္ေက်းရြာတြင္ ေရွးေဟာင္းေစတီမ်ား စုစည္းတည္ရွိ ေနသျဖင့္ ေဒသခံမ်ားက မုန္တိုင္ေက်းရြာကို ထီလာ ပုဂံ ယဥ္ေက်းမႈနယ္ေျမဟု တင္စားေျပာဆိုၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မိတၴီလာသို႔ ေရာက္ရွိလာၾကသူမ်ားသည္ မုန္တိုင္အုတ္ ေက်ာင္း ပိဋကတ္တိုက္သို႔ သြားေရာက္ႏိုင္ၾကၿပီး မုန္တိုင္ရြာရွိ ေရွးေဟာင္း ဘုရားေစတီမ်ားကိုလည္း ဖူးျမင္ႏိုင္ၾကမည္ျဖစ္ ေပသည္။ ။
ေမာင္သာ(ေရွးေဟာင္းသုေတသန)ျမန္မာ့အလင္း
ကိုးကား
(၁) ျမန္မာ့စြယ္စုံက်မ္း အတြဲ(၉)
(၂) မိတၴီလာၿမိဳ႕နယ္ ျဖစ္စဥ္သမိုင္းမွတ္တမ္း
(ဦးထြဏ္းလြင္၊မိတၴီလာ)
(၃) ႏွစ္ေပါင္း ၂၆ဝ ေက်ာ္က မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္းေတာ္ႀကီး
(တင္လိႈင္၊ မိတၴီလာ)
(၄) မုန္တိုင္အုတ္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ ဦးကုမာရ၏
မိန္႔ၾကားခ်က္မ်ား
No comments:
Post a Comment