ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီး‬

ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီး သည္ ျမန္မာျပည္၏ ဆန္စပါးအဓိကထြက္ရွိရာ ေဒသျဖစ္သည္။ ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၁၃,၅၆၆ က်ယ္ဝန္းသည္။ လူဦးေရ ၆.၅ သန္းခန႔္ရွိၿပီး လူေနသိပ္သည္းမႈမွာ တစ္စတုရန္းမိုင္လွ်င္ ၄၆၆ ေယာက္ ျဖစ္သည္။ ဗမာႏွင့္ကရင္လူမ်ိဳးတို႔ အဓိကအားျဖင့္ ေနထိုင္ၾကၿပီး အေနာက္ဘက္က ကမ္းရိုးတန္းတေလ်ာက္ ရခိုင္လူဦးေရအနည္းငယ္ ေနထိုင္ၾကသည္။ အမ်ားစုမွာ ဗုဒၶဘာသာျဖစ္ၾကၿပီး ခရစ္ယာန္ဘာသာဝင္၊ အစၥလာမ္ဘာသာဝင္ အနည္းငယ္ ေနထိုင္ၾကပါသည္။ ဗမာဘာသာစကားသည္ အဓိကဘာသာ‌စကား ျဖစ္ပါသည္။ ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီး၏ အက်ယ္အဝန္းမွာ ၁၃,၅၆၇ စတုရန္းမိုင္ ျဖစ္၍ ၿမိဳ႕နယ္ ၂၆ ၿမိဳ႕နယ္ ျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားသည္။

ပထဝီဝင္တည္ေနရာ‬
ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီးသည္ ဧရာဝတီျမစ္၏ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚေဒသျဖစ္ၿပီး ျမန္မာျပည္၏ အေနာက္ေတာင္ဘက္တြင္ တည္ရွိသည္။ နယ္နမိတ္ခ်င္း ထိစပ္ေနေသာ ျပည္နယ္ႏွင့္တိုင္းမ်ားမွာ လက္်ာရစ္အားျဖင့္ အေနာက္ေျမာက္တြင္ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ ေျမာက္ဘက္ႏွင့္ အေရွ႕ဘက္တြင္ ပဲခူးတိုင္းေဒသႀကီး ႏွင့္ အေရွ႕ဘက္တြင္ ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီး တို႔ျဖစ္သည္။ ေတာင္ဘက္ႏွင့္ အေနာက္ဘက္တြင္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္ ရွိသည္။ ေျမာက္လတၱီတြဒ္ ၁၅ ဒီဂရီ ၄၀ မိနစ္ မွ ၁၈ ဒီဂရီ ၃၀ မိနစ္ ၾကား၊ ေလာင္ဂ်ီတြဒ္ ၉၄ ဒီဂရီ ၁၅ မိနစ္ မွာ ၉၆ ဒီဂရီ ၁၅ မိနစ္ ၾကားတြင္တည္ရွိသည္။
‪#‎ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီးသည္‬ ေျမျပန႔္ ေျမက်ယ္ေပါမ်ား၍ ျမစ္ေခ်ာင္းမ်ားလည္း ကြန္ျခာသဖြယ္ ယွက္သန္းေန ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ရခိုင္ကမ္းေျမာင္ေဒသေအာက္ပိုင္းႏွင့္ ရခိုင္ရိုးမေတာင္ထိပ္ေၾကာင့္အေရွ႕ ဖက္ပိုင္းတို႔လည္း တစ္စိတ္တစ္ေဒသပါဝင္သည္။
‪
ရာသီဥတု‬
ပင္လယ္ႏွင့္နီးေသာေဒသျဖစ္၍၊ မိုးမ်ားၿပီးစြတ္စိုေသာ ရာသီဥတုရွိသည္။
ပါဝင္သည့္ခရိုင္ၿမိဳ႕နယ္မ်ား‬
‪ခရိုင္မ်ား‬
ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီးအား ေအာက္ပါခရိုင္ ၆ ခုျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားသည္။
ပုသိမ္ခရိုင္
‪ဟသၤာတခရိုင္‬
မအူပင္ခရိုင္
ေျမာင္းျမခရိုင္
ဖ်ာပုံခရိုင္
လပြတၱာခရိုင္

‪‎ၿမိဳ႕နယ္႐ုံးစိုက္ရာၿမိဳ႕မ်ား‬
ခရိုင္ ၆ ခုအား ၿမိဳ႕နယ္ ၂၆ ၿမိဳ႕နယ္ႏွင့္ ၿမိဳ႕နယ္ခြဲ ၇ ခုျဖင့္ ဖြဲ႕စည္းထားသည္။
‪ပုသိမ္ခရိုင္‬
ပုသိမ္ၿမိဳ႕နယ္၊ ကန္ႀကီးေထာင့္ၿမိဳ႕နယ္၊ ငပုေတာၿမိဳ႕နယ္၊ သာေပါင္းၿမိဳ႕နယ္၊ ေက်ာင္းကုန္းၿမိဳ႕နယ္၊ က်ဳံေပ်ာ္ၿမိဳ႕နယ္၊ ေရၾကည္ၿမိဳ႕နယ္၊ င႐ုတ္ေကာင္းၿမိဳ႕နယ္ခြဲ၊ ဟိုင္းႀကီးကြၽန္းၿမိဳ႕နယ္ခြဲ၊ ေ႐ႊေသာင္ယံၿမိဳ႕နယ္ခြဲ၊ ေငြေဆာင္ၿမိဳ႕နယ္ခြဲ၊ ငသိုင္းေခ်ာင္းၿမိဳ႕နယ္ခြဲ။
ဟသၤာတခရိုင္
ဟသၤာတၿမိဳ႕နယ္၊ ဇလြန္ၿမိဳ႕နယ္၊ ေလးမ်က္ႏွာၿမိဳ႕နယ္၊ ျမန္ေအာင္ၿမိဳ႕နယ္၊ ႀကံခင္းၿမိဳ႕နယ္၊ အဂၤပူၿမိဳ႕နယ
္
‪‎ေျမာင္းျမခရိုင္‬
ေျမာင္းျမၿမိဳ႕နယ္၊ အိမ္မဲၿမိဳ႕နယ္၊ ဝါးခယ္မၿမိဳ႕နယ္၊
မအူပင္ခရိုင္‬
မအူပင္ၿမိဳ႕နယ္၊ ပန္းတေနာ္ၿမိဳ႕နယ္၊ ေညာင္တုန္းၿမိဳ႕နယ္၊ ဓႏုျဖဴၿမိဳ႕နယ္၊
ဖ်ာပုံခရိုင္‬
ဖ်ာပုံၿမိဳ႕နယ္၊ ဘိုကေလးၿမိဳ႕နယ္၊ က်ိဳက္လတ္ၿမိဳ႕နယ္၊ ေဒးဒရဲၿမိဳ႕နယ္၊ အမာၿမိဳ႕နယ္ခြဲ
လပြတၱာခရိုင္‬
လပြတၱာၿမိဳ႕နယ္၊ ေမာ္လၿမိဳင္ကြၽန္းၿမိဳ႕နယ္၊ ျပင္စလူၿမိဳ႕နယ္ခြဲ
အျခားၿမိဳ႕႐ြာမ်ား‬
အိုင္သျပဳ
အေဖ်ာက္
အသုတ္
ေဘာ္မိ
ဓမိ
ကဒုံကနိ
ခေမာက္စု
ကြင္းေကာက္
က်ိဳက္လတ္
က်ဳံးဒါး
က်ဳံကဒြန္း
က်ဳံမေငး
လူေခါင္းကြၽန္း
ဆကာႀကီး
တဂရက္
ၿမိဳ႕ကြင္း
နိဗၺာန္
အုန္းပင္
ပသြယ္
ျပင္ခရိုင္
ပ်ဥ္႐ြာ
စေကၠာ့
စက္ဆန္း
ရွမ္း႐ြာ
ေရွာျပာ
ေ႐ႊေလာင္း
ေ႐ႊျမင္တင္
ေ႐ႊေတာင္ေမွာ္
ဆင္မ
ေတာင္ကေလး
႐ြာသစ္
သစ္ပုတ္
သုံးခြ
ထူးႀကီး
အင္ပင္
ေရလဲကေလး
ဇီးခ်ိဳင္
မဲဇလီကုန္း
ျမင္းကကုန္း
ဒါးက
‪#‎စိတ္ဝင္စားဖြယ္ေနရာမ်ား‬
ေ႐ႊမုေ႒ာဘုရား
ေငြေဆာင္ကမ္းေျခ အပန္းေျဖစခန္း
ေခ်ာင္းသာကမ္းေျခ အပန္းေျဖစခန္း
ေမာ္တင္စြန္းဘုရား
ဇလြန္ျပည္ေတာ္ျပန္ဘုရား

လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး‬
ျမန္မာနိုင္ငံ၏ေျမာက္ပိုင္း ကခ်င္ျပည္နယ္၌ ျမစ္ဖ်ားခံေသာ ဧရာဝတီျမစ္သည္ ကခ်င္ျပည္နယ္၊ စစ္ကိုင္းတိုင္းေဒသႀကီး၊ မႏၱေလးတိုင္းေဒသႀကီး၊ မေကြးတိုင္းေဒသႀကီး၊ ပဲခူးတိုင္းေဒသႀကီးတို႔ကို ျဖတ္သန္းကာ ျမစ္ခြဲေခ်ာင္းခြဲမ်ားစြာ ယွက္ျဖာ ထြက္ၿပီး ဧရာဝတီ ျမစ္ဝကြၽန္းေပၚေဒသကို ျဖစ္ေပၚေစလ်က္ ကပၸလီ ပင္လယ္ထဲသို႔ စီးဝင္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ေရလမ္းခရီးသည္ ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီး၏ အဓိက လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ျဖစ္သည္။ မီးရထားလမ္းမ်ားမွာ ႀကံခင္း- ဟသၤာတ- ပုသိမ္ ႏွင့္ ၾကံခင္း-ဟသၤာတ-ရန္ကုန္ဟူ၍ႏွစ္လမ္းရွိသည္။
လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး ပို၍ေခ်ာေမာေစရန္ ပုသိမ္အေနာက္ ေရွာျပာေခ်ာင္းသာ ကားလမ္းမႀကီးကို ေဖာက္လုပ္ခဲ့သည္။ ပုသိမ္မုံ႐ြာကားလမ္းမႀကီးသည္ ထက္ေအာက္ ျမန္မာနိုင္ငံ ကူးလူးဆက္ဆံေရးႏွင့္ ကုန္စည္ပို႔ေဆာင္ေရးတြင္ အလြန္အသုံးက် အေရးသည္။

တံတားမ်ား‬
ဗိုလ္ျမတ္ထြန္းတံတား (ေညာင္တုန္း)
ဧရာဝတီတံတား (ေညာင္တုန္း)
ေဒးဒလူတံတား (ဖ်ာပုံ)
ေဒးဒရဲတံတား
ဂုံညင္းတန္းတံတား
ခတၳိယတံတား (မအူပင္)
ဒါးကတံတား (ဒါးက)
ေက်ာင္းကုန္းတံတား
မအူပင္တံတား
လပြတၱာတံတား (ပင္လယ္ေလး)
ေျမာင္းျမတံတား
နတ္ေခ်ာင္းတံတား (ဘိုကေလး)
ငဝန္တံတား (ၿမိဳ႕ကြင္း)
ငါးသိုင္းေခ်ာင္းတံတား
ဥတိုတံတား (ေခ်ာင္းသာ)
ဝါးခယ္မတံတား
ရာဇူဒိုင္ အမွတ္-၁ (ေမာ္ကြၽန္း)
ရာဇူဒိုင္ အမွတ္-၂ (ေမာ္ကြၽန္း)
ပုသိမ္တံတား
ဖ်ာပံုတံတား

စီးပြားေရး‬
ေျမဆီဩဇာႂကြယ္ဝေသာ ေျမႏုကြၽန္းေပၚေဒသျဖစ္၍ စပါး၊ ေျမပဲ၊ ဂုန္ေလွ်ာ္၊ ေဆး၊ င႐ုတ္၊ ၾကက္ သြန္၊ ပဲမ်ိဳးစုံတို႔ စိုက္ပ်ိဳး ေအာင္ျမင္ျဖစ္ထြန္းသည္။ လယ္ယာလုပ္ငန္းသည္ အဓိကစီးပြားေရးလုပ္ငန္း ျဖစ္၍ ျမန္မာနိုင္ငံ၌ စပါးထြက္အေကာင္းဆုံးေသာ တိုင္းေဒသႀကီးတစ္ခု ျဖစ္သည္။ ဂုန္ေလွ်ာ္အမ်ားဆုံး ထြက္ေသာတိုင္းလည္းျဖစ္ သည္။ အုန္းသီး၊ ငွက္ေပ်ာသီး အထြက္ႏႈန္းလည္း အလြန္ေကာင္းသည္။ တိုင္းအတြင္း၌ ကြၽန္းႏွင့္ သစ္မာထုတ္လုပ္မႈ အေတာ္အသင့္ရွိ၍ သစ္ႏွင့္ မီးေသြး ထုတ္လုပ္နိုင္ေသာ လမု၊ ကနစို၊ စေသာ ဒီေရေတာမ်ား လည္း ရွိသည္။
ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီး၏ နာမည္ႀကီးေသာ အျခားလုပ္ငန္းတစ္မ်ိဳးမွာေရထြက္ပစၥည္း လုပ္ငန္း ျဖစ္သည္။ ျမစ္ေခ်ာင္းအင္းအိုင္ အမ်ားအျပားရွိ၍ သားငါးပုစြန္ေပါေပါမ်ားမ်ား ထြက္သျဖင့္ ငါးပိ၊ ငါးေျခာက္၊ ပုစြန္ ေျခာက္လုပ္ငန္းမ်ားလည္း အႀကီးအက်ယ္ လုပ္ကိုင္ၾကသည္။ ေရခ်ိဳငါးဖမ္းလုပ္ငန္းအျပင္ ပင္လယ္ငါးဖမ္း လုပ္ငန္းကိုလည္း က်ယ္⁠က်ယ္ျပန႔္ျပန႔္ လုပ္ကိုင္ၾကသည္။ ၾကက္၊ ဘဲေမြးျမဴေရး လုပ္ငန္းမ်ားလည္း ဖြံ႕ၿဖိဳး သည္။ လပြတၱာၿမိဳ႕နယ္မွ ငါးပိငါးေျခာက္ ပုစြန္ေျခာက္လုပ္ငန္းအျပင္ ဆားလုပ္ငန္းႏွင့့္ ဂဏန္းေမြးျမဴေရးလုပ္ငန္းကိုလည္း အႀကီးအက်ယ္လုပ္ကိုင္ၾကသည္။
ခ်ည္ထည္လုပ္ငန္း၊ သင္ျဖဴး၊ သင္ဖ်ာလုပ္ငန္းမ်ားလည္း ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီးအတြင္း လုပ္ကိုင္ၾကသည္။ ပုသိမ္ၿမိဳ႕မွ ပုသိမ္ထီးလုပ္ငန္းကလည္း နိုင္ငံျခားဧည့္သည္မ်ား စိတ္ပါဝင္စားေသာ လုပ္ငန္းတစ္ခုျဖစ္သည္။ ျမန္ေအာင္ေရနံလုပ္ငန္းႏွင့္ ႀကံခင္းဘိလတ္ေျမစက္႐ုံစီမံကိန္းတို႔သည္ ေအာင္ျမင္လ်က္ရွိသည္။ ပုသိမ္ၿမိဳ႕တြင္ မွန္ျပားစက္႐ုံလုပ္ငန္း တည္ေဆာက္ထားသည္။ တိုင္းအတြင္း စက္႐ုံ၊ အလုပ္႐ုံ ၅၀ နီးပါးရွိရာဆန္စက္ ႏွင့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားေပးစက္မ်ားက အမ်ားစုျဖစ္သည္။

ပညာေရး‬
ဧရာဝတီတိုင္းေဒသႀကီးအတြက္ ေဒသေကာလိပ္ကို ပုသိမ္ၿမိဳ႕တြင္ ၁၉၇၆ ခုႏွစ္က စတင္ဖြင့္လွစ္ ခဲ့ၿပီးေနာက္ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္တြင္ ဟသၤာတၿမိဳ႕၌ ေဒသေကာလိပ္တစ္ခု ထပ္မံဖြင့္လွစ္ ေပးခဲ့သည္။

တကၠသိုလ္ႏွင့္ေကာလိပ္မ်ား‬
ပုသိမ္တကၠသိုလ္
ဟသၤာတတကၠသိုလ္‬
မအူပင္တကၠသိုလ္
ပုသိမ္ပညာေရးေကာလိပ္
ဘိုကေလးပညာေရးေကာလိပ္
ေျမာင္းျမပညာေရးေကာလိပ္
ပုသိမ္နည္းပညာတကၠသိုလ္
ဟသၤာတနည္းပညာတကၠသိုလ္
မအူပင္နည္းပညာတကၠသိုလ္
ပုသိမ္ကြန္ပ်ဴတာတကၠသိုလ္
ဟသၤာတကြန္ပ်ဴတာတကၠသိုလ္
မအူပင္ကြန္ပ်ဴတာတကၠသိုလ္
(အျခား media မ်ား ကူးယူလိုပါက credit ေပးရန္)
‪#‎source_Wikipedia‬
‪#‎edited_by_admin‬
‪#‎Labutta_media‬
Credit D.T.Z