ဧရာဝတီျမစ္ အေနာက္ဘက္ကမ္းမွာ တည္ရွိသည့္ မေကြးတိုင္းမွ ၿမိဳ႕ငယ္ေလးတခု ျဖစ္ေသာ မင္းလွၿမိဳ႕မွာ အျခား ျမန္မာနိုင္ငံ အလယ္ပိုင္း ေဒသမ်ားကဲ့သို႔ပင္ အပူခ်ိန္ျမင့္မားၿပီး ဖုန္ထူထူလမ္းမမ်ား ရွိသည့္ သာမန္ၿမိဳ႕ေလးတခုသာ ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း မထူးျခားမႈမ်ား၏ ေနာက္ကြယ္၌ ကုန္းေဘာင္ခတ္ကာလမ်ားႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေနေသာ မင္းလွၿမိဳ႕ သမိုင္းေၾကာင္းတြင္ ခါးသီးျခင္းႏွင့္ ရဲရင့္ျခင္း၊ က်ဴးေက်ာ္ျခင္းႏွင့္ တြန္းလွန္ျခင္းမ်ား ရွိေနသည္။
၁၈၅၂ ခုႏွစ္၊ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ဒုတိယစစ္ပြဲ ၿပီးသည့္ အခ်ိန္တြင္ ၿဗိတိသွ်တို႔က ရန္ကုန္ႏွင့္ ပဲခူးအပါအဝင္ ေအာက္ျမန္မာနိုင္ငံ တဝွမ္းလုံးကို သိမ္းပိုက္နိုင္ခဲ့သည္။ ၁၈၅၄ ခုႏွစ္တြင္ ၿဗိတိသွ်စစ္သားမ်ားက ျမန္မာဘုရင္ ပိုင္နက္ထဲတြင္ ရွိေနဆဲ ျဖစ္သည့္ မင္းလွၿမိဳ႕၏ ေတာင္ဘက္ မိုင္ (၆၀) အကြာ သရက္ၿမိဳ႕တြင္ တပ္စြဲထားၾကသည္။
မႏၲေလး ေ႐ႊနန္းေတာ္က ေနာက္တႀကိမ္ က်ဳးေက်ာ္ေတာ့မည့္ အရိပ္လကၡဏာ တခုအျဖစ္ သေဘာေပါက္ခဲ့ၾကၿပီး ေနာက္ ၁၈၆၀ ခုႏွစ္တြင္ မင္းတုန္းမင္း၏ ညီေတာ္ အိမ္ေရွ႕စံ ကေနာင္မင္းသားက ဧရာဝတီျမစ္ကမ္းပါး၏ တဖက္ တခ်က္တြင္ တည္ရွိေနေသာ မင္းလွႏွင့္ ေကြ႕ေခ်ာင္းတို႔တြင္ ခံတပ္မ်ား တည္ေဆာက္ရန္ စတင္ျပင္ဆင္ခဲ့ပါသည္။
ယခုအခါ ႏွစ္ေပါင္း ၁၅၀ ေက်ာ္ သက္တမ္းရွိခဲ့ၿပီျဖစ္ေသာ မင္းလွခံတပ္ကို ဧရာဝတီျမစ္ကမ္းပါးတြင္ ႀကီးမားေသာ အနီေရာင္အုတ္မ်ားျဖင့္ အီတလီလူမ်ိဳး အင္ဂ်င္နီယာ Commotto ႏွင့္ Molinari တို႔၏ အကူအညီျဖင့္ တည္ေဆာက္ ခဲ့သည္။ မင္းလွခံတပ္သည္ ေခတ္တေခတ္ အေျပာင္းလဲမွ ႂကြင္းက်န္ေနခဲ့ေသာ အေမြအႏွစ္ တခုလည္း ျဖစ္ပါသည္။
သမိုင်း မှတ်တမ်းများ အရ မင်းလှခံတပ်တွင် အမြောက် ၃၅ လက် တပ်ဆင်ခဲ့သည်ဟု သိရသည်။ ကြေးနန်းရိုက်သော အခန်းငယ် တခန်း၊ တပ်သားများ နားနေခန်းများ၊ လက်နက်တိုက် တခုနှင့် တပ်မှူးများ အတွက် ရုံးခန်းများလည်း ထည့်သွင်း တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ မြောက်ဘက် ကိုက် ၃၀၀ ခန့် အကွာတွင် ရှိသော ကြေးနန်းရုံးမကြီးသည် ခံတပ်သို့ ပေးပို့လာသော သတင်းများကို လက်ခံသည့် နေရာ ဖြစ်ခဲ့သည်။
အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ တတိယစစ်ပွဲ အတွင်း မန္တလေးနန်းတော်ကို သိမ်းယူရန် ဗြိတိသျှတပ်များ ဧရာဝတီမြစ်ကြောင်းမှ တက်လာခဲ့သည့် ၁၈၈၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် မင်းလှခံတပ်၏ လှုပ်ရှားမှုများ စတင်ခဲ့သည်။
စစ္ေၾကညာၿပီးေနာက္ ျမန္မာတပ္သားမ်ားသည္ အေျမာက္မ်ားႏွင့္ အျခား လက္နက္ပစၥည္းမ်ားကို မင္းလွခံတပ္၊ ေကြ႕ေခ်ာင္း ခံတပ္ႏွင့္ ဆင္ေပါင္ဝဲ ခံတပ္တို႔တြင္ အသင့္ျပင္ဆင္ထားၿပီး ပန္းေတာ္ျပင္ ခံကတုတ္ႏွင့္ ထူးေပါက္ ခံကတုတ္ တို႔ကိုလည္း အသင့္ျပင္ဆင္ထားခဲ့သည္။ ထိုေနရာမ်ား အားလုံးသည္ ဧရာဝတီ ျမစ္ရိုးတေလွ်ာက္တြင္ တည္ရွိၾကသည္။
ၿဗိတိသွ်တို႔ ဘက္မွလည္း အေျမာက္ငယ္မ်ား တပ္ဆင္ထားေသာ မီးသေဘၤာမ်ား၊ လက္နက္ကိုင္ ေရတပ္သားမ်ား ပါဝင္သည့္ ေလွမ်ား တပ္ျဖန႔္၍ တက္လာသည္။ ထို႔အတူ ျမန္မာတို႔ဘက္မွလည္း ေရတပ္တိုက္ေလွမ်ားကို တပ္ျဖန႔္ ထားၿပီး ကမာၻေပၚတြင္ အင္အားႀကီးမားဆုံး ေရတပ္မ်ားထဲမွ တခု ေရာက္လာမည္ကို ေစာင့္ႀကိဳေနခဲ့ၾကသည္။
နိုဝင္ဘာ ၁၄ ရက္ေန႕တြင္ တိုက္ပြဲမ်ား စတင္ခဲ့ၿပီး ၿဗိတိသွ်တပ္မ်ားက ျမစ္အတြင္းမွ ခုခံမႈမ်ားကို ရက္ပိုင္း အတြင္း ျဖတ္ေက်ာ္ လာၾကသည့္ အခါ မင္းလွခံတပ္ႏွင့္ ေကြ႕ေခ်ာင္းခံတပ္တို႔က မႏၲေလးေနျပည္ေတာ္ကို ကာကြယ္ေရး အတြက္ အဓိကက်သည့္ ေနာက္ဆုံး ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ေရွ႕တန္းတပ္မ်ား၏ တပ္မႉးကလည္း စစ္အင္အား ျဖည့္တင္းေပးရန္ မႏၲေလးသို႔ ေၾကးနန္း တေစာင္ အလ်င္အျမန္ ပို႔ခဲ့သည္။
နိုဝင္ဘာလ ၁၇ ရက္ေန႕တြင္ အဂၤလိပ္တပ္မ်ားက ေကြ႕ေခ်ာင္း ခံတပ္ကို ေရတပ္၊ ေျခလ်င္တပ္မ်ားျဖင့္ ဝန္းရံ တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။ မၾကာမီမွာပင္ ျမန္မာတပ္မႉးႏွင့္ တပ္သား ဒါဇင္ေပါင္းမ်ားစြာ က်ဆဳံးခဲ့ရသျဖင့္ ဆုတ္ခြာေပးခဲ့ရ သည္။
ထိုအခ်ိန္တြင္ မႏၲေလး နန္းေတာ္မွ မင္းလွခံတပ္သို႔ “အဂၤလိပ္တပ္ေတြကို ျပန္မတိုက္ပါႏွင့္။ ျပန္လည္ တိုက္ခိုက္ပါက သူပုန္မ်ား အျဖစ္ သတ္မွတ္မည္” ဟု ေရးသားထားေသာ ေၾကးနန္းတေစာင္ ေရာက္ရွိလာသည္။ တခ်ိန္တည္းမွာပင္ “ဆက္တိုက္ပါ၊ စစ္ကူတပ္မ်ား မၾကာမီတြင္ ေရာက္လာလိမ့္မည္” ဟူေသာ ေနာက္ထပ္ ေၾကးနန္းတေစာင္လည္း ေရာက္ရွိလာခဲ့ျပန္သည္။
ထို ဆန႔္က်င္ဘက္ ျဖစ္ေနေသာ ေၾကးနန္း ႏွစ္ေစာင္သည္ နန္းတြင္းမွ ထိပ္တန္းေခါင္းေဆာင္မ်ား မႉးမတ္မ်ား အၾကား သေဘာထား ကြဲလြဲမႈ၏ ရလဒ္ျဖစ္ၿပီး ေရွ႕တန္းမွ တပ္မႉးမ်ားႏွင့္ တပ္သားမ်ားလည္း စိတ္ရႈပ္ေထြးခဲ့ၾကရသည္။ မင္းလွခံတပ္မွ တပ္မႉးမ်ား ကေတာ့ သူတို႔၏ တပ္သားမ်ားအား အဂၤလိပ္တပ္ကို ျပန္လည္တိုက္ခိုက္ရန္ အမိန႔္ ေပးခဲ့ ၾကသည္။
တပ်မှူးတဦး ဖြစ်သော မင်းထင်မင်းလှရဲခေါင်သူရိန်၏ “တိုက်ရင်းနဲ့သာ အသေခံမယ်၊ အင်္ဂလိပ်ကိုတော့ ဘယ်တော့မှ သခင် မခေါ်ဘူး” ဟူသော စကားမှာ မင်းလှတိုက်ပွဲတွင် ရာဇဝင်တွင်ခဲ့သော စကား ဖြစ်သည်။
သို့သော် နိုဝင်ဘာ ၁၇ ရက်နေ့ ညနေတွင် မင်းလှခံတပ်ကို အင်္ဂလိပ်တပ်များက သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။
တိုက်ပွဲ အောင်မြင်သွားသော အင်္ဂလိပ်စစ်သားများက ဧရာဝတီ မြစ်ကြောင်းမှ တဆင့် မန္တလေးသို့ ဆက်လက် ချီတက် လာပြီး အခြား မြန်မာခံတပ်များကိုလည်း အမြောက်များ၏ အင်အားဖြင့် လျှင်လျှင်မြန်မြန် ဖြတ်ကျော်နိုင်ခဲ့သည်။ အမရပူရမြို့ အနီးရှိ သပြေတန်း ခံတပ်မှ မြန်မာ တပ်ဖွဲ့များသည် ပြန်လည်ခုခံခြင်း မပြုရန် ကြေးနန်းရရှိထားသော ကြောင့် အင်္ဂလိပ်တပ်များ ဖြတ်သွားသည်ကို အံကြိတ်ရင်း တိတ်ဆိတ်စွာ ရပ်ကြည့်နေခဲ့ကြ ရသည်။
ယခုခ်ိန္တြင္ ေနာက္ဆုံး ျမန္မာမင္းဆက္၏ သမိုင္းဝင္ခံတပ္မ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈဝန္ႀကီးဌာန၏ ထိန္းသိမ္းမႈေအာက္ တြင္ ရွိေနၾကသည္။ သို႔ေသာ္ အခ်ိန္ ၾကာျမင့္ေနၿပီ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ သဘာဝတရားအရ ယိုယြင္းပ်က္စီး ေနၾကပါ သည္။ မင္းလွခံတပ္ အျပင္ဘက္ရွိ အမွတ္အသား တခု အရ ၁၉၅၇ ခုႏွစ္တြင္ ယဥ္ေက်းမႈဦးစီးဌာနက ထိန္းသိမ္းရန္ တာဝန္ယူခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။
မင္းလွခံတပ္သည္ ဧရာဝတီ ျမစ္ေၾကာင္း တေလ်ာက္ အေပ်ာ္စီးသေဘၤာျဖင့္ ခရီးသြားၾကေသာ နိုင္ငံျခားသားမ်ား အတြက္ အဓိက ဆြဲေဆာင္မႈရွိေသာ ေနရာတခု ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ျမစ္ကမ္းပါးအား ေရတိုက္စားမႈေၾကာင့္ ခံတပ္၏ မ်က္ႏွာစာသည္ ယိုယြင္းပ်က္စီးခဲ့ရသည္။
အစိုးရက ထင်ရှားသည့် သမိုင်းဝင် အဆောက်အအုံကို ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းရန် လျစ်လျှူရှု ထားသည်ဟု မင်းလှမြို့ခံများက ပြောကြသည်။
“မင်းလှခံတပ်ရဲ့ သမိုင်းကတော့ ပျောက်ကွယ်သွားပါပြီ။ အစိုးရကလည်း ပြုပြင် ထိန်းသိမ်းပေးဖို့ စိတ်ဝင်စားမှု မရှိဘူး” ဟု မင်းလှမြို့နေ အသက် ၆၂ နှစ်အရွယ် ဦးလှမောင်ဝင်းက ပြောသည်။
၂၀၁၃ ခုႏွစ္တြင္ မင္းလွႏွင့္ ေကြ႕ေခ်ာင္း ခံတပ္တို႔၏ ႏွစ္ ၁၅၀ ျပည့္ အထိမ္းအမွတ္ အခမ္းအနားကို ေဒသခံမ်ားႏွင့္ အေပ်ာ္တမ္း သမိုင္းပညာရွင္မ်ားက ဦးစီး၍ က်င္းပရန္ စီစဥ္ခဲ့ရျခင္းက ထိုသမိုင္းဝင္ေနရာအား လစ္လ်ဴရႈထားျခင္း ခံေနရသည္ကို သိသာထင္ရွားေစေသာ သက္ေသျဖစ္သည္။
မင္းလွခံတပ္တြင္ သံယာေတာ္မ်ားအား ဆြမ္းကပ္ျခင္း၊ အမ်ိဳးသားေရး ကဗ်ာမ်ား ႐ြတ္ဆိုျခင္းျဖင့္ အခမ္းအနားျပဳလုပ္ရန္ စီစဥ္ခဲ့ေသာ္လည္း ခြင့္ျပဳခ်က္မရခဲ့ ဟု ေဒသခံတို႔က ေျပာသည္။
“ေကြ႕ေခ်ာင္းကို အခမ္းအနားလုပ္ဖို႔ သြားခဲ့တယ္။ မိနစ္ ၃၀ေလာက္ၾကာေတာ့ သူတို႔ကိုယ္ သူတို႔ ယဥ္ေက်းမႈဝန္ႀကီး ဌာနက တာဝန္ရွိသူေတြပါ လို႔ ေျပာတဲ့ လူတခ်ိဳ႕ ေရာက္လာၿပီး ဘာအေၾကာင္းျပခ်က္မွ မရွိဘဲ အခမ္းအနားကို မလုပ္ဖို႔ လာတားပါတယ္။ သမိုင္းကို ဖ်က္ပစ္ခ်င္ေနတာဟာ ရွက္ဖို႔ ေကာင္းပါတယ္။ က်ရွႈံးတာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ေအာင္ျမင္ တာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ သမိုင္းဟာ သမိုင္းပါဘဲ။ ေနာက္ၿပီး ဒီခံတပ္ေတြက သမိုင္းအေမြအႏွစ္ေတြ ပါ။ က်ေနာ္တို႔ ထိန္းသိမ္းဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္” ဟု ဦးလွေမာင္ဝင္းက ေျပာသည္။
မင္းလွၿမိဳ႕သို႔ မေကြးၿမိဳ႕မွ ခရီးသည္တင္ကား၊ သို႔မဟုတ္ ကိုယ္ပိုင္ကားျဖင့္ သြားနိုင္ၿပီး ၃၇ မိုင္ခန႔္ ေဝးသည္။ မင္းလွ ခံတပ္ တဖက္ကမ္းရွိ ေကြ႕ေခ်ာင္းခံတပ္သို႔ စက္တပ္ေလွငယ္မ်ား ငွားရမ္း၍ သြားေရာက္နိုင္ပါသည္။ ျပည္ၿမိဳ႕ႏွင့္ မႏၲေလးၿမိဳ႕ၾကားတြင္ မင္းလွေဒသကို ျဖတ္သန္း၍ ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္းအတိုင္း သြားသည့္ သေဘၤာခရီးစဥ္မ်ား စီစဥ္ ေပးေနေသာ ျပည္တြင္းခရီးသြား လုပ္ငန္းမ်ားလည္း အမ်ားအျပား ရွိပါသည္။
ဇာနည္မာန္/ဧရာဝတီ
No comments:
Post a Comment