အူက်ေရာဂါ ( Inguinal Hernia )

အူက်ေရာဂါ ( Inguinal Hernia )

►► အူက်ေရာဂါဆုိတာဘာလဲ ?

        ၀မ္းဗိုက္ပိုင္းကို ဓားနဲ႔ဖြင့္ၾကည့္လိုက္မယ္ဆုိရင္ အူေတြကို မျမင္ရေသးခင္၊ အူေတြရဲ႕ အေပၚမွာ (Omentum) လုိ႔ေခၚတဲ့ အဆီျပင္တစ္ထပ္ကာထားတာကို ေတြ႕ရပါလိမ့္မယ္။ Omentum ေတြဟာ အစုအခဲအထပ္လုိက္တည္ရွိေနၿပီး ဟုိဟုိသည္သည္ေရြ႕သြားႏုိင္ပါတယ္။

        ၀မ္းဗိုက္ႂကြက္သားေတြရွိတဲ့အနက္က ႂကြက္သားအားေပ်ာ့တဲ့ေနရာေတြကေန ခုနေျပာတဲ့ Omentum အဆီျပင္တစ္စိတ္တစ္ပုိင္း ဒါမွမဟုတ္ အူလမ္းေၾကာင္း တစ္စိတ္တစ္ပုိင္းဟာ ႂကြက္သားအျပင္ဘက္ကိုကၽြံလာၿပီး အေရျပားေအာက္မွာ ေဖာင္းလာတတ္ပါတယ္။ ဒါကို အူကၽြံတယ္၊ အူက်တယ္လို႔ေခၚပါတယ္။

        အူကၽြံတာဟာ ၀မ္းဗုိက္ပုိင္းႂကြက္သားအားေပ်ာ့တဲ့ ေနရာတုိင္းမွာ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။

        အျဖစ္မ်ားတဲ့ ေနရာက ေပါင္ၿခံႏွစ္ဖက္ျဖစ္ပါတယ္။ ေပါင္ၿခံမွာျဖစ္တာကို အူက်ေရာဂါ (Inguinal Hernia) လုိ႔ေခၚပါတယ္။

        အူက်တဲ့အခါ နာက်င္မႈေ၀ဒနာကို ခံစားရႏုိင္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေခ်ာင္းဆုိးလုိက္တဲ့ အခါ၊ ကုန္းလုိက္တဲ့အခါ၊ အေလးအပင္မတဲ့အခါေတြမွာပိုၿပီး နာက်င္တတ္ပါတယ္။

        အူက်ေရာဂါဟာ အႏၱရာယ္မျဖစ္ဘဲ အၾကာႀကီးရွိေနႏုိင္ပါတယ္။ အႏၱရာယ္လည္း မျဖစ္၊ ေရာဂါလည္းမေပ်ာက္ဘဲရွိေနတတ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ အသက္အႏၱရာယ္ ရွိႏိုင္ေလာက္တဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲဆုိုးက်ဳိးေတြ ေပၚလာႏုိင္တာေၾကာင့္ အူက်ေနၿပီဆုိရင္ အူျပန္သြင္းဖုိ႔ ဆရာ၀န္ေတြက ၫႊန္ၾကားရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အူက်ေရာဂါကုိခြဲစိတ္ၿပီး အူျပန္သြင္းတဲ့ကုသနည္းဟာ သာမန္လုပ္႐ုိး လုပ္စဥ္ ခြဲစိတ္ကုသနည္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။



►► အူက်ေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြကဘာေတြလဲ ?

        အူက်တဲ့သူတခ်ဳိ႕မွာ ေရာဂါလကၡဏာမျပဘဲ ရွိေနႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တစ္ခါတေလမွာ ကိုယ့္ကုိယ္ကုိ အူက်ေနတယ္ဆုိတာ သတိမထားမိတတ္ၾကပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ အမ်ားစုကေတာ့ ေရာဂါလကၡဏာကို သတိထားမိၾကပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အူက်တဲ့ေနရာမွာ ေဖာင္းလာတာကို သတိျပဳမိၾကပါတယ္။ အူက်လုိ႔ေဖာင္းလာတဲ့ေနရာဟာ မတ္တပ္ရပ္လုိက္ရင္ ပိုၿပီးထင္ရွား လာပါတယ္။ ေခ်ာင္းဆုိးတာတုိ႔၊ အေလးအပင္မတာတုိ႔ လုပ္လုိက္ရင္ ပိုၿပီးသိသာလာပါတယ္။

လကၡဏာေတြကို အတိုခ်ဳပ္ၾကည့္မယ္ဆုိရင္

1.       ေပါင္ၿခံႏွစ္ဖက္မွာ ဒါမွမဟုတ္ တစ္ဖက္တည္းမွာ ေဖာင္းလာတာ

2.       ေဖာင္းလာတဲ့ေနရာမွာပူလာတာ၊ ကိုက္ခဲလာတာ

3.       ခါးကိုင္းတာ၊ ေခ်ာင္းဆုိးတာ၊ အေလးမတာေတြ လုပ္လုိက္တဲ့အခ်ိန္မွာ အူက်တဲ့ေနရာက နာက်င္လာတာ။

4.       က်လာတဲ့အူက ကပၸယ္အိတ္ထဲကို ေရာက္တဲ့အခါ ကပၸယ္အိတ္ေတြမွာ နာက်င္ေရာင္ရမ္း လာတာစတဲ့ လကၡဏာေတြကို ေတြ႕ရမွာျဖစ္ပါတယ္။

        တခ်ဳိ႕သူေတြက အူက်တဲ့အခါ လဲေလ်ာင္းလုိက္ၿပီး က်လာတဲ့အူကုိ ျဖည္းျဖည္းခ်င္းျပန္ သြင္းလုိ႔ရပါတယ္။ တကယ္လုိ႔ လက္နဲ႔ျပန္သြင္းလုိ႔မရဘူးဆုိရင္ ေရခဲအံုေပးရပါတယ္။ အေအးဓာတ္ ေၾကာင့္အူက်တဲ့ေနရာက က်ဳံ႕ၿပီး ျပန္၀င္သြားႏုိင္ပါတယ္။ ခါးနဲ႔ေျခေထာက္ေတြကို ခႏၶာကိုယ္အေပၚ ပိုင္းထက္ျမင့္ေအာင္ထားေပးထားရင္ အူက်တာကို ျပန္၀င္ေစဖုိ႔ အေထာက္အကူျဖစ္ေစပါတယ္။

        အူက်တာကို ျပန္သြင္းလုိ႔မရတဲ့အခါ အေရးႀကီးလာပါၿပီ။ မေပါ့ဆသင့္ပါဘူး။ ႀကိဳးနဲ႔စည္း ေႏွာင္ထားသလုိျဖစ္တာ (Incarcerated hernia) ကေန အူကိုေသြးမေရာက္တဲ့ (Strangulated Hernia) အျဖစ္ကို ေရာက္သြားႏုိင္ပါတယ္။ ဒီအေျခအေနမွာအျမန္ဆံုး ခြဲစိတ္ၿပီးအူကို ေနရာတက် ျပန္ထားေပးဖုိ႔လုိပါတယ္။ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားတဲ့အူကုိ ေသြးမေရာက္တဲ့အေျခအေန (Strangulated Hernia) က အခ်ိန္ၾကာသြားရင္ အသက္အႏၲရာယ္ျဖစ္ေစႏုိင္လုိ႔ပါ။

        အူက်လာတဲ့ အူအစိတ္အပိုင္းကို ေသြးမေရာက္တဲ့အခါ (Strangulated Hernia ျဖစ္တဲ့အခါ) ႀကံဳေတြ႕လာရမယ့္ လကၡဏာေတြက

1.       ပ်ဳိ႕အန္ျခင္း

2.       ဖ်ားျခင္း

3.       ႏွလံုးခုန္ျမန္ျခင္း

4.       ႐ုတ္တရက္ျပင္းျပင္းထန္ထန္နာက်င္ျခင္း

5.       အူက်တဲ့ေနရာမွာ နီရဲညိဳပုပ္လာျခင္း စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။



►► အူက်ေရာဂါ ဘယ္လုိျဖစ္လာတာလဲ ?

        အူက်ေရာဂါတခ်ဳိ႕ကို ဘယ္လုိျဖစ္ရတယ္လို႔ ရွင္းမျပႏုိင္ပါဘူး။ အမ်ားစုကေတာ့ ေအာက္ပါအခ်က္ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။

1.       ၀မ္းဗုိက္အတြင္းမွာ ဖိအားမ်ားလာတာ

2.       ၀မ္းဗုိက္ႂကြက္သြားေတြမွာ အားေပ်ာ့တဲ့ေနရာရွိေနတာ

3.       ဆီးသြားတဲ့အခါ ဒါမွမဟုတ္ ၀မ္းသြားတဲ့အခါ ၫွစ္ၿပီးသြားတတ္တဲ့ အက်င့္ရွိတာ

4.       အေလးအပင္မရတဲ့သူေတြ

5.       ၀မ္းဗုိက္အတြင္းေရေအာင္းတဲ့ေရာဂါရွိသူေတြ ဥပမာ - ေရဖ်င္းေရာဂါ

6.       ကုိယ္၀န္ေဆာင္တာ

7.       အ၀လြန္ေနတာ

8.       နာတာရွည္ေခ်ာင္းဆုိးေရာဂါ၊ နွာေခ်ေရာဂါရွိသူေတြ

        လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ကေလးအရြယ္မွာ အူက်တာကို ခံစားၾကရပါတယ္။ ဒါဟာ ကေလးငယ္ဘ၀တုန္းက ၀မ္းဗုိက္နံရံေတြ အျပည့္အစံု မပိတ္ေသးလို႔ျဖစ္ပါတယ္။ လူတခ်ဳိ႕ကေတာ့ အသက္ႀကီးပိုင္းေရာက္လာမွ အူက်ေရာဂါ ခံစားၾကရပါတယ္။ အသက္ႀကီးလာတဲ့အခါ ႂကြက္သားေတြ အားျပန္ေလ်ာ့သြားတဲ့အခ်ိန္၊ ကိုယ္ကာယေလ့က်င့္ခန္းေတြကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ လုပ္ခဲ့ဖူးသူေတြ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္တတ္ၿပီး ေခ်ာင္းဆုိးေရာဂါရွိတဲ့သူေတြဟာ အူက်ေရာဂါျဖစ္ဖုိ႔ အခြင့္အေရးမ်ားပါတယ္။

        အမ်ဳိးသားေတြက အမ်ဳိးသမီးေတြထက္ အူက်ေရာဂါျဖစ္ဖို႔ အခြင့္အေရးမ်ားပါတယ္။ အမ်ဳိးသားေတြမွာ ကပၸယ္အိတ္ထဲက ထြက္လာတဲ့ သုတ္ျပြန္ဟာ ၀မ္းဗိုက္ထဲကုိ ၀င္ေရာက္ရတဲ့ ေနရာေလးရွိပါတယ္။ ဘယ္နဲ႔ညာ ေပါင္ၿခံႏွစ္ဖက္ေနရာျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေနရာေလးဟာ အားေပ်ာ့ တဲ့ေနရာ (Weak Point) ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ အူက်ေရာဂါျဖစ္ဖို႔ ရာခုိင္ႏႈန္းပုိမ်ားရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။

         တျခားအေၾကာင္းေတြေၾကာင့္လည္း ၀မ္းဗိုက္မွာ အားေပ်ာ့တဲ့ေနရာ (weak point) ေလး ေတြရွိတတ္ပါတယ္။ ၀မ္းဗိုက္ကုိထိခိုက္မိတာ၊ ၀မ္းဗိုက္ကုိခြဲစိတ္ဖူးတာေတြဟာ weak point ေတြ ျဖစ္ဖို႔အခြင့္အေရးေတြျဖစ္ပါတယ္။ weak point ေလးေတြျဖစ္လာၿပီဆုိရင္ အူက်ေရာဂါျဖစ္ဖို႔အခြင့္ အေရးရွိတဲ့အတြက္ သတိထားသင့္ပါတယ္။

         ၀မ္းဗိုက္မွာ အားေပ်ာ့တဲ့ေနရာ (weak point) ေတြမရွိေပမယ့္လည္း အူက်ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ပါ ေသးတယ္။ အားစိုက္လုပ္ရတဲ့အလုပ္ေတြ၊ အေလးအပင္မရတာေတြ၊ ကုိယ္၀န္ေဆာင္ရတာ၊ အ၀လြန္ေနတာ စတာေတြေၾကာင့္ ၀မ္းဗိုက္အတြင္းမွာ ဖိအားမ်ားလာတဲ့အခါ weak point ရွိသည္ ျဖစ္ေစ၊ မရွိသည္ျဖစ္ေစ အူက်ေရာဂါျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။



►► အူက်ေရာဂါျဖစ္ဖို႔အခြင့္အေရးမ်ားေစႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းအခ်က္ေတြက ဘာေတြလဲ?

(1)      အမ်ဳိးသားျဖစ္ျခင္း။

(2)      မိသားစုမ်ဳိးရိုးထဲမွာ အူက်ေရာဂါျဖစ္ဖူးသူရွိျခင္း၊

(3)      နာတာရွည္ေခ်ာင္းဆုိးေရာဂါကဲ့သုိ႔ ၀မ္းဗိုက္အတြင္း ဖိအားမ်ားေစေသာ ေရာဂါေ၀ဒနာရွိျခင္း၊

(4)      ၀မ္းခ်ဳပ္သည့္အေလ့အက်င့္ရွိျခင္း

(5)      အ၀လြန္ျခင္း၊

(6)      ကုိယ္၀န္ေဆာင္ျခင္း၊

(7)      အခ်ိန္အၾကာႀကီး မတ္တပ္ရေသာအလုပ္မ်ား၊ အားစိုက္လုပ္ရေသာ အလုပ္မ်ားကုိ လုပ္ကိုင္ရျခင္း

(8)      ကိုးလမေက်ာ္ဘဲေမြးဖြားခဲ့ရသူျဖစ္ျခင္း၊ (pre-mature birth)

(9)      အူက်ေရာဂါျဖစ္ဖူးသူမ်ား

စတဲ့အခ်က္ေတြဟာ အူက်ေရာဂါျဖစ္ဖုိ႔အခြင့္အေရးမ်ားေစႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းအခ်က္ ေတြျဖစ္ပါတယ္။



►► အူက်ေရာဂါရဲ႕ေနာက္ဆက္တြဲဆုိးက်ဳိးေတြကဘာေတြလဲ?

(1)      အူက်ေသာေနရာပတ္၀န္းက်င္အေပၚ ဖိအားသက္ေရာက္ျခင္း

        အူက်ေရာဂါျဖစ္တဲ့သူအမ်ားစုဟာ ခ်က္ခ်င္းခြဲစိတ္ကုသမႈခံယူေလ့မရွိၾကပါဘူး။ အခ်ိန္ၾကာ လာတာနဲ႔အမွ် အူက်တဲ့ပမာဏက ႀကီးမားလာပါတယ္။ တခ်ဳိ႕လူနာေတြမွာဆုိရင္ အူက်တာဟာ ကပၸယ္အိတ္ထဲအထိ ၀င္ေရာက္လာၿပီး နာက်င္ေရာင္ရမ္းေလ့ရွိပါတယ္။

(2)      အူကုိႀကိဳးနဲ႔ စည္းေႏွာင္ထားသကဲ့သုိ႔ျဖစ္ျခင္း (Incarcerated Hernia)

        ဗုိက္ထဲမွာလြင့္ေမ်ာေနတဲ့အဆီျပင္ (Omentum) ဒါမွမဟုတ္ အူအစိတ္အပိုင္း တစ္ခုခုက အူက်တဲ့ေနရာမွာ တစ္ဆုိ႔ေနၿပီဆုိရင္ အူရဲ႕အစာေရြ႕လ်ားမႈလမ္းေၾကာင္းကို လမ္းေၾကာင္း ပိတ္လုိ္က္သလုိ ျဖစ္သြားပါတယ္။

        အစာေရြ႕လ်ားစီးဆင္းမႈလမ္းေၾကာင္း ပိတ္ဆုိ႔သြားၿပီဆုိရင္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ဗုိက္ေအာင့္ ျခင္း၊ ပ်ဳိ႕အန္ျခင္း၊ ေလနဲ႔၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္းေတြျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။

 (3)      အူကိုေသြးမေရာက္ျခင္း (Strangulation)

        အူကိုႀကိဳးနဲ႔စည္းေႏွာင္ထားသလုိ (Incarcerated hernia) တစ္ဆုိ႔ေနတာၾကာသြားၿပီဆုိရင္ အူကုိသြားတဲ့ေသြးေၾကာေတြ ပိမိေနတဲ့အတြက္ ေသြးမေရာက္ဘဲျဖစ္လာပါတယ္။ တစ္ဆုိ႔ေန တဲ့အူကို ေသြးမေရာက္ျခင္း (Strangulation) ျဖစ္တယ္လုိ႔ေခၚပါတယ္။ ေသြးမေရာက္တာၾကာ လာတဲ့အခါ တစ္ဆုိ႔ေနတဲ့ေနရာမွာရွိတဲ့ အူအစိတ္အပုိင္းေတြမွာ ဆဲလ္ေသဆံုးမႈေတြျဖစ္ေပၚပါ တယ္။ အူက်ၿပီးေသြးမေလွ်ာက္ျခင္း (Strangulated hernia) ဟာ အေရးေပၚအေျခအေနျဖစ္ပါ တယ္။ အသက္အႏၱရာယ္ရွိပါတယ္။ အျမန္ဆံုးကုသဖုိ႔လုိပါတယ္။



►► ကုသျခင္း

          အူက်တာ သိပ္မဆိုးေသးဘူးဆိုရင္ လွဲအိပ္ေနခ်ိန္မွာ သူ႔ဘာသာသူ ျပန္၀င္သြားပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ လက္နဲ႔ျပန္သြင္းရန္ ၀င္သြားႏိုင္ပါေသးတယ္။ နည္းနည္းဆိုးလာၿပီး ေရာင္လာရင္ေတာ့ ေရခဲအံုေပးျခင္းျဖင့္ အေရာင္က်သြားကာ အတြင္းကို ျပန္၀င္သြားပါတယ္။

          ဆရာ၀န္ေတြက အူက်တဲ့ အစိတ္အပိုင္းေလးက ေသးငယ္ၿပီး အေႏွာင့္အယွက္မေပးရင္ေတာ့ ေစာင့္ၾကည့္ဖို႔ အႀကံေပးတတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်ေနတဲ့အစိတ္အပိုင္းက ႀကီးလာမယ္၊ နာလာမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာေတြမျဖစ္ေအာင္ ခြဲစိတ္ကုသဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။



►► ကာကြယ္ျခင္း

          ေယာက်္ားေလးမ်ားအတြက္ ေမြးရာပါႂကြက္သားခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ျဖစ္တာမို႔ အျပည့္အ၀ ကာကြယ္မေပးႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ၀မ္းဗိုက္ႂကြက္သားေတြ အားမေပ်ာ့ေအာင္၊ ဖိအားမမ်ားေအာင္ ဂရုစိုက္ေနထိုင္သြားလို႔ရပါတယ္။ ဥပမာ -

1. ကိုယ္အေလးခ်ိန္ထိန္းျခင္း-အ၀မလြန္ေအာင္ ေလ့က်င့္ခန္းပံုမွန္လုပ္သင့္ၿပီး က်န္းမာေရးနဲ႔ညီညြတ္ေအာင္ စားေသာက္ေနထိုင္သင့္ပါတယ္။

2. ဖိုင္ဘာ (အမွ်င္) မ်ားေသာ အစာမ်ားစားျခင္း - သစ္သီးႏွင့္ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ားသည္ ၀မ္းမခ်ဳပ္ေစသျဖင့္ ဖိအားေလ်ာ့ေစပါတယ္။

3. ေလးေသာ အရာ၀တၳဳမ်ားကို သတိႏွင့္မျခင္း - ပစၥည္းေတြကို သယ္မတဲ့အခါမွာ ခါးမကုန္းပဲ ဒူးေကြး၍ မသင့္ပါတယ္။

4. ေဆးလိပ္ျဖတ္ျခင္း - ေဆးလိပ္ေၾကာင့္ နာတာရွည္ေခ်ာင္းဆိုးႏိုင္ၿပီး inguinal hernia ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခရွိပါတယ္။



Sources; Dr. Thant Zaw (IM-2)/DrMyanmar